Jonge democratie wankelt door schandaal

De schandalen in Estland stapelen elkaar op. De politieke leiders passen er wel voor op om te reageren: zij houden zich liever gedeisd uit angst om hun hoofd boven het maaiveld uit te steken. De oppositionele macht, die weerwoord zou moeten bieden, heeft gebrek aan geloofwaardigheid en roert zich maar mondjesmaat.

Gepubliceerd op 4 september 2012 om 15:25

**Drie maanden geleden barstte het Silvergate-schandaal [zie onderstaand kader] los, maar tot nu toe heeft dit geen echte consequenties gehad. Zo verbazingwekkend is dat niet, want het zelfbeschermende schild van de Estische politieke elite lijkt ijzersterk en zij weigert stelselmatig haar eigen gedrag onder ogen te zien.

Toch zou het onjuist zijn om te beweren dat deze politieke aardbeving geen enkele gevolgen heeft gehad: sommige politici worden momenteel in verdenking gesteld door justitie, en de dualistische opvatting van de politiek, waarmee de regeringspartijen tot nu toe als een soort rechtvaardiging zwaaiden, heeft aan kracht ingeboet. Bovendien verwacht de Grondwetcommissie van de Riigikogu [het Estische parlement, red.] voorstellen van het maatschappelijk middenveld en deskundigen om de wet op de politieke partijen te wijzigen.**

Kartelvorming binnen de politiek

**Dit alles is echter niet afdoende, omdat we hier met een fenomeen van kartelvorming binnen de politiek te maken hebben. Vergeleken met de rest van Europa en vanwege een kortere democratische ervaring heeft dit proces tamelijk snel wortel kunnen schieten in Midden- en Oost-Europa. Op dit punt is Estland beslist het meest ´voorbeeldig´ geweest.

Het is dus begrijpelijk dat onze politieke elite zich koest houdt. Bepaalde vormen van partijfinanciering zijn een taboeonderwerp geworden. Men wordt geacht deze onderwerpen in politieke gevechten niet aan de orde stellen. De echte ´fout´ die [voormalig partijlid] Silver Meikar uiteindelijk gemaakt heeft - niet alleen voor zijn eigen partij, Reformierakond, maar ook voor de andere partijen - is dat hij deze stilzwijgende afspraak geschonden heeft. Zelfs de oppositiepartijen, die gewoonlijk staan te springen om ieder misstapje van de regeringspartijen op te blazen, hebben zich gedeisd gehouden. Iedereen weet heel goed dat als je de ander beschuldigt van iets waar je je zelf ook schuldig aan maakt, die ander op meedogenloze wijze wraak kan nemen.**

Nieuwsbrief in het Nederlands

Club samenzweerders

*Het Silvergate*-schandaal roept dan ook het beeld op van Estische partijen die zich verenigd hebben tot een club samenzweerders, die geen zuiver geweten heeft en die daarom geen stap durft te zetten om deze kwesties publiekelijk aan de orde te stellen. Een andere tendens in de huidige Estische politiek is dat de partijen zich steeds meer verbinden met staatsinstellingen en dat zij verder van de samenleving af komen te staan. De politieke elite zit steeds meer in een ivoren toren.

Je hoeft geen groot analytisch vermogen te bezitten om te begrijpen hoe gevaarlijk deze situatie voor de democratie is. Het stadium waarin wij in feite beland zijn, is dat waneer de vier in het parlement vertegenwoordigde partijen in onderlinge overeenstemming een besluit zouden nemen, er geen andere stemmen meer in Estland zouden opgaan om zich hier luid en duidelijk tegen te kunnen verzetten.**

Cultuuur van beledigen

**Actoren als het maatschappelijk middenveld, de media en president Toomas Hendrik Ilves, die druk hadden kunnen oefenen en de zwijgplicht hadden kunnen doorbreken, bestaan wel degelijk, maar zij zijn er niet in geslaagd dit te doen. Daar zijn verschillende redenen voor. Ook al heeft het maatschappelijk middenveld zich de afgelopen jaren enigszins versterkt, er bestaat geen cultuur van tegenspraak in Estland, en de regeringspartijen weten het zo te spelen dat publieke acties onmiddellijk worden door deze of gene politieke partij naar hun hand wordt gezet. Daarom blijven de burgers, die teleurgesteld en boos zijn, liever thuis op de bank zitten mokken.

Wat de media betreft: zij hebben weliswaar krachtig gereageerd op dit schandaal, maar ze hebben zich te veel gericht op het zoeken naar schuldigen en er is geen constructief debat tot stand gekomen. Het is trouwens heel goed te merken hoe de cultuur van het debat langzaamaan plaatsmaakt voor een ´cultuur van beledigen´: wij weten niet meer hoe wij moeten discussiëren en hoe wij de problemen op evenwichtige wijze en met respect voor de ander moeten oplossen.**

Zelfkritiek beoefenen

**Tot slot wekte de reactie van de president verbazing, die naar verhouding erg bescheiden was. Hij heeft dan wel een waarschuwing geuit, maar die was heel wat voorzichtiger dan zijn reactie op een ander recent schandaal [waar de centrumpartij Keskerakond bij betrokken was, red.], dat veel minder ingrijpend was voor de Estische democratie.

Hiermee hebben wij nu een volledig beeld van de Estische samenleving: met enerzijds de partijkartels en anderzijds de [maatschappelijke] organen die de politici niet kunnen dwingen zichzelf recht in de ogen te kijken. De gevolgen voor het land zijn bedroevend. Wij hebben een systeem opgebouwd waarin mechanismen om oppositionele macht en controle uit te oefenen op de democratische instellingen die politieke partijen zijn, ontbreken. Het is een systeem dat zich weleens helemaal in zichzelf zou kunnen opsluiten, als het doof blijft voor de stem van de samenleving en een in principe natuurlijke reflex, namelijk zelfkritiek beoefenen, kwijtraakt.**

“Silvergate”

Schimmige partijfinanciering

“Silvergate” is een politiek schandaal dat in mei 2012 losbarstte nadat leden van de regeringspartij Reformierakond (de liberale hervormingspartij, red.), dubieuze schenkingen aan hun partij hadden gedaan. De naam "Silvergate" is ontleend aan Silver Meikar, een oud-lid van de partij, die een hoofdrol speelde in het schandaal. Hij had onthuld dat hij contant geld had aangenomen zonder te weten waar het vandaan kwam. Volgens hem zijn er ook andere leden van de partij bij betrokken. Hij noemde met name Kristen Michal, de minister van Justitie, die nog altijd op zijn post zit. Een ander voormalig partijlid vertelde dat ze 1.000 had aangenomen via een fractielid en dat ze in de partijkas had gedaan alsof het een persoonlijke schenking betrof.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp