Kies een taal
De onthullingen, die onlangs door Mediapart zijn gepubliceerd over het kraken van de berichtendienst van het Europees Parlement, hadden de aanleiding kunnen vormen voor een grondige herziening van de beveiliging van de computersystemen van de Europese instellingen. Een beter moment was nauwelijks denkbaar geweest.
Jarenlang hebben Europarlementariërs en diverse organisaties erop aangedrongen dat de contracten met Microsoft zouden worden beëindigd. Vervolgens kwam Edward Snowden met zijn onthullingen over het wereldwijde spionagenetwerk van de Verenigde Staten. En nu hebben de Europese instellingen aan den lijve ondervonden hoe eenvoudig het is in een berichtensysteem in te breken. Volgend jaar heeft de Europese Commissie, die alle aanbestedingen voor de EU-instellingen verzorgt, de mogelijkheid om haar contracten met de Amerikaanse softwaregigant, sinds twintig jaar haar belangrijkste leverancier, opnieuw onder de loep te nemen.
Tot op heden houdt de Europese Commissie zich doof en wil zij het onderliggende probleem niet onder ogen zien. Zij wijt het hacken van het Europees Parlement aan een simpel "technisch" probleem. Mediapart heeft de hacker naar zijn motieven gevraagd, waaruit bleek dat zijn daad duidelijk een politieke dimensie had. Hij had het niet op specifieke software gemunt. Verontwaardigd als hij was over de lauwe reactie van de politieke leiders op het PRISM-schandaal, wilde hij "ze een beetje door elkaar schudden" om "de bewustwording te vergroten" en "wie weet, dingen in de komende zittingsperiode te verbeteren".
De Europese Commissie heeft dus de taak om met Microsoft te onderhandelen over haar twee belangrijkste contracten die in 2014 aflopen. Sinds 1993 is het door Bill Gates opgerichte bedrijf erin geslaagd de voornaamste partner van de Europese instellingen te blijven. De alliantie is zesmaal gecontinueerd, zonder enige concurrentie of aanbesteding!
Onderhandelingsprocedures
Overheidsopdrachten worden evenwel geregeld door een "financieel reglement" waarin staat dat elk contract op een aanbesteding moet zijn gebaseerd. Maar de teksten voorzien ook in bepaalde uitzonderingen op grond waarvan de Commissie rechtstreeks voor een onderneming kan kiezen in het kader van een "onderhandelingsprocedure", vooral wanneer die onderneming in haar eentje het hele gevraagde pakket kan bieden. En tot nu toe heeft Microsoft altijd van een van deze "onderhandelingsprocedures" weten te profiteren.
In de jaren negentig werd als belangrijkste argument voor deze voorkeursregeling aangevoerd dat het Amerikaanse bedrijf op de markt vrijwel de enige in zijn soort was. Toen er geleidelijk potentiële alternatieven verschenen, rechtvaardigde de Commissie haar keuze door te betogen dat het te duur en technisch te ingewikkeld zou zijn om van leverancier te veranderen.
Precies dit laatste argument wordt aangevoerd door de pleitbezorgers van vrije, dat wil zeggen open software die van geen enkele eigendomslicentie afhankelijk is. Zij streven naar een echte breuk met het huidige systeem. "In feite zeggen zij: 'wij kunnen alleen maar van Microsoft kopen omdat andere opties te gecompliceerd zijn'. En dat brengt ons bij het vraagstuk van de ‘lock-in’", vertelt Karsten Gerloff, voorzitter van de Free Software Foundation Europe (FSFE).
Noodzaak van transparantie
[[Dat Microsoft bijna een monopoliepositie heeft, is des te merkwaardiger omdat de Europese instellingen niet alleen voortdurend de deugden van de concurrentie en de noodzaak van transparante overheidsopdrachten, maar ook de verdiensten van vrije software bezingen]]. Bovendien lijken de verschillende technische groepen zich terdege bewust van wat er allemaal speelt.
Zo bestaat er in het Europees Parlement een organisatie van gebruikers van vrije software, EPFSUG, die samenwerkt met het directoraat-generaal Informatica (DIGIT). Verder hebben de Europese instellingen reeds meerdere softwareprojecten opgestart, zoals "AT4AM" waarmee amendementen kunnen worden beheerd. Op haar beurt heeft de Commissie in 2011 een "strategie voor het interne gebruik van vrije software" ontwikkeld, in de vorm van een intentieverklaring. Maar dit document, dat niet verder reikt dan 2013, is nog niet geactualiseerd.
De Europarlementariërs stellen hun bestuurders onophoudelijk vragen of deze kwestie. In 2012 heeft het Parlement bij de stemming over het verlenen van decharge opheldering gevraagd over het gebruik van vrije software. Het betrof de controle op de begroting voor het jaar 2011, waarin de laatste contracten met Microsoft werden gesloten. Sindsdien timmeren de Groenen aan de weg om nadere uitleg te krijgen.
Geheime leveringscontracten
Wat er precies staat in de contracten die in 2011 met Microsoft zijn gesloten, is niet openbaar gemaakt. "Ze zeggen dat ze geen details over het contract kunnen geven, omdat de commerciële belangen van Microsoft daardoor zouden worden geschaad", aldus Karsten Gerloff. "Persoonlijk, als burger, heb ik lak aan de commerciële belangen van Microsoft. Wat mij als belastingbetaler interesseert, is wat de belangen van de Europese instellingen zijn. Ook wil ik weten waar mijn geld naartoe gaat, of het efficiënt wordt gebruikt of niet. De huidige tendens is geheime leveringscontracten in stand te houden."
Op dit moment is de Europese Commissie via twee contracten aan Microsoft gebonden. Het eerste contract is gesloten door tussenkomst van een leverancier genaamd Fujitsu. Dit contract, waarmee een bedrag van 50 miljoen euro gemoeid gaat, heeft direct betrekking op de levering van software. Het tweede contract, dat rechtstreeks met Microsoft is gesloten voor een bedrag van 44,7 miljoen euro, heeft betrekking op "support", dat wil zeggen het onderhoud van de verkochte software.
Beide contracten lopen volgend jaar af. Zal de Commissie de sprong naar vrije software wagen, zodat zij niet langer van Microsoft afhankelijk is?
Op de vraag van Mediapart of zij van plan is een aanbesteding te lanceren, weigert de Commissie vooralsnog antwoord te geven. Zij wijst erop dat "haar beslissingen wat de keuze van software betreft, enerzijds altijd volledig stroken met de voor overheidsopdrachten geldende wetgeving, en anderzijds gebaseerd zijn op kosten-batenanalyses waarmee de totale kosten van het bezit (en de risico's) van elk alternatief worden vastgesteld".
