Anna Karenina, in 2008 geregisseerd door de Litouwse toneelmeester Eimuntas Nekrosius.

Nieuw theatertalent komt uit Oost-Europa

Een nieuwe lichting toneelregisseurs, van wie het leeuwendeel afkomstig is uit Midden- en Oost-Europa, heeft het stokje overgenomen van de gevestigde namen in het Europese theater.

Gepubliceerd op 30 mei 2011 om 11:40
Anna Karenina, in 2008 geregisseerd door de Litouwse toneelmeester Eimuntas Nekrosius.

De Duitse Pina Bausch, oprichtster van het legendarische Tanztheater in Wuppertal en boegbeeld van de hedendaagse danskunst, overleed in 2009 plotseling. De Britse toneelregisseur Peter Brook (86) heeft zojuist zijn functie als directeur van het Théâtre des Bouffes du Nord in Parijs, dat hij zelf had opgericht, neergelegd. Voor Peter Stein, de befaamde directeur van de Schaubühne am Lehniner Platz in Berlijn, is toneel nu meer een liefhebberij. En ook de Amerikaanse toneelregisseur Robert Wilson heeft zijn lier aan de wilgen gehangen. Maar zoals dat gaat in de natuur, hebben nieuwkomers de plaats ingenomen van de oude meesters, net als de frisse wind die op het oude continent momenteel door de politiek en maatschappij blaast.

Talent uit Litouwen

De eerste toneelmeester die in het nieuwe Europa van zich liet horen, is de Litouwer Eimuntus Nekrosius. Hij is geboren in 1952 en opgeleid in Moskou. Hij heeft zijn eigen stijl weten te creëren door de tekst diepgaand te bestuderen en daarbij trouw te blijven aan de auteur. In zijn interpretaties zijn stukken van Tsjechov, Shakespeare en Goethes Faust hedendaagse mythen geworden. In 1994 ontving hij de prestigieuze prijs van het internationale theaterfestival in het Poolse Toruń voor "nieuwe theaterrealiteiten", die wordt toegekend aan de interessantste vernieuwers van het Europese theater.

Een aantal jaren later maakte de wereld kennis met een andere Litouwer van 17 jaar oud, Oskaras Korsunovas, die in 2001 dezelfde prijs voor "nieuwe theaterrealiteiten" ontving. Hij introduceerde het absurdistische Russische theater in Europa en verwerkte vraagstukken over de absurditeit van het menselijke bestaan en de rol van toeval in het leven. Ook introduceerde hij een nieuwe Europese vorm van dramaturgie met een vleugje hardheid in het repertoire van het Litouwse theater.

Korsunovas creëerde in Vilnius een nieuwe toneellijn waarbij hij klassieke auteurs presenteert in een hedendaagse dramaturgie en hedendaagse auteurs in een klassieke dramaturgie. Dit recept oogstte succes op de podia in het oude Europa, de Comédie française inbegrepen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Duitse toneelregisseurs bliezen Europees toneel nieuw leven in

Sinds de Val van de Berlijnse Muur is een nieuwe generatie Duitse toneelregisseurs opgestaan. Onder hen bevinden zich twee directeuren van de grootste Berlijnse theaters, Frank Castorf (1951) van de Volksbühne en Thomas Ostermeier (1968) van de Schaubühne. Zij hebben de afgelopen drie decennia de toon aangegeven in het theaterleven in heel Europa.

Castorf en Ostermeier hebben het theater nieuw leven ingeblazen door klassieke stukken volledig binnenstebuiten te keren, kritiek te leveren op de consumptiemaatschappij en het kapitalisme en het publiek mentaal en soms zelfs fysiek voor schut te zetten. Ze dreven de spot met de dictatuur van het publiek en stelden hypocrisie en valse preutsheid aan de kaak. "De beste spektakels van Frank Castorf zijn afmattend, lang, gecompliceerd, lawaaierig, doortrokken van extase en vaak verstoken van iedere logica. Een verhaallijn en een uitleg of conclusie ontbreken" schrijven critici, die evenwel positief zijn.

Breken met de regels is de lijfspreuk van het toneel van Castorf. Ostermeier richtte zich daarentegen op stukken van hedendaagse Engelse en Duitse toneelschrijvers, die harde sociale mechanismen beschrijven. Het zijn de verhalen van losers, outcasts en verstotenen. In de enscenering van klassieke stukken creëert hij de typische ruimten van de nieuwe bourgeoisie en associeert deze met gemeenschappelijke referenties uit series, films en liedjes.

De Poolse artiesten die ons toneel domineren en ook in het buitenland carrière maken zijn Krzysztof Warlikowski (1962) en Grzegorz Jarzyna (1968), gevolgd door jongeren als Jan Klata, Maja Kleczowska en het duo Strzepka-Demirski.

De Vlaamse danskunst

Het Europese theater wordt gestimuleerd door een kleine Noord-Europese streek: Vlaanderen. De artiesten zijn afkomstig uit Gent, Antwerpen en Brussel en hebben hun eigen theatertaal gecreëerd. Hun kracht is hun opleiding en ervaring op een ander gebied van de kunsten: de danskunst, performance, visuele kunsten en architectuur die zij op het toneel hebben gebracht.

Aan de sociaal bewogen Duitse toneelkunst hebben zij een frisse wind, lichtvoetigheid, lyriek (maar vaak ook grofheid) en een zeer persoonlijke manier van verhalen vertellen toegevoegd. Needcompany van Jan Lauwers is een groep performers, dansers, zangers en acteurs. Jan Fabre maakt gebruik van dezelfde procedés – performance, drama en dans – maar in een somberdere en hardere toonzetting waarbij hij er niet voor terugdeinst om gebruik te maken van lichamen en lichaamssappen. Het zijn universele verhalen die getuigen van de toestand van de Europese beschaving.

En dan hebben we nog Luc Perceval in Duitsland, momenteel directeur van het Thalia Theaterin Hamburg en de Zwitser Christoph Marthaler, muzikant van beroep wiens theater heen en weer slingert tussen concert en performance. Zijn toneel is zeer gevoelig voor het maatschappelijke klimaat en situeert zich tussen het Vlaamse en Duitse theater.

De Italiaan Romeo Castelucci is een van de grootste zieners van het Europese toneel van vandaag. Zijn stukken liggen dichtbij de visuele kunsten en performance art van Jan Fabre. Hij werkt met de familietheatergroep Societas Raffaello Sanzio. Zijn drieluik Hel, Vagevuur en Paradijs, geïnspireerd op La divina commedia van Dante, kende een groot internationaal succes en in 2008 was hij uitgenodigd als kunstenaar op het Festival van Avignon.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp