Kies een taal
De Oekraïense oud-premier Joelia Timosjenko blijft voorlopig in de cel, en daarmee wordt de samenwerkingsovereenkomst van haar land met de EU onzeker. Verschillende Europese media vragen zich overigens af wat de werkelijke belangen zijn van het verdrag.
Zal Oekraïne eind november in Vilnius de associatie-overeenkomst met de EU ondertekenen? Aangezien het Okraïense parlement op het laatste moment heeft afgezien van een stemming over de vrijlating van de voor machtsmisbruik veroordeelde ex-premier Joelia Timosjenko, de voorwaarde die de EU stelt voor ondertekening, blijft er onzekerheid over bestaan.
Europese waarden
Dat zou jammer zijn, want het Oostelijk partnerschap is een “win-winsituatie”, dat was althans op 5 november de boodschap van Frank Belfrage, de Zweedse staatssecretaris van Buitenlandse Zaken. Met het oog op de EU-top voor het Oostelijk Partnerschap die op 28 en 29 november zal plaatsvinden in Vilnius, had de Zweedse ambassadeur in Parijs de Franse pers uitgenodigd voor een conferentie. Samen met de Poolse staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, Henryka Moscicka-Dendys (Polen en Zweden waren in 2009 de initiatiefnemers van het Oostelijk Partnerschap), legde hij de toehoorders uit waarom het Oostelijk Partnerschap volgens hem voor alle partijen, zowel de voor de EU als de zes landen aan onze oostgrens (Oekraïne, Moldavië, Georgië, Azerbeidjan, Armenië en Wit-Rusland) een goede zaak is.
Het associatieverdrag voorziet in de geleidelijke opheffing van de visumplicht; hetgeen tot vrij reizen van personen moet leiden, in een vrijhandelszone die betere handel en economische perspectieven beoogt, en bovendien: het betreft Europese steun bij hervormingen die bijdragen tot verspreiding van Europese waarden zoals beter functionerende democratiën en handhaving van mensenrechten.
Timosjenko is “geen Jeanne d'Arc”
Moscicka-Dendys, die er “persoonlijk van overtuigd is dat er een oplossing zal komen” voor de zaak-Timosjenko, relativiseert desondanks de affaire: “zoals onze president vaak zegt: ‘Timosjenko is geen Jeanne d'Arc’, laten we dat inderdaad niet vergeten”.
Dat Timosjenko vermoedelijk de Oekraïense bevolking voor miljoenen heeft benadeeld door de Oekraïense gasmaatschappij Naftogaz een wurgcontract met Rusland op te leggen, wordt voor het gemak weggelaten in Europese media die haar slechts als slachtoffer zien, maar dat terzijde. Dat Oekraïne geen onpartijdige rechtsstaat heeft en dat Timosjenko geen eerlijk proces heeft gekregen, kan nauwelijks worden betwist.
‘Pro-Europees’ is subjectief
Het Oostelijk Partnerschap geeft gehoor aan de roep van het volk in de betreffende landen om nauwere banden met de EU, stelde Belfrage, waar de publieke opinie pro-Europees is. Op een vraag van een journaliste van La Croix om hier voorbeelden van te geven, moest Belfrage het antwoord schuldig blijven en gaf hij toe dat de perceptie hiervan in zekere zin “subjectief” is. Een Moldavische toehoorder schoot hem te hulp door erop te wijzen dat zo’n 100.000 Moldaviërs (volgens de politie: 80 000) twee dagen geleden nog de straat waren opgegaan voor een pro-EU demonstratie.
In Georgië lijkt echter een tegenovergestelde beweging zichtbaar: hier stemde het volk onlangs de pro-Europese president Saakasjvili weg. Of de bevolking nu zo gelukkig zou moeten zijn met het Oostelijk Partnerschap, werd onlangs nog in De Standaard betwijfeld door onderzoeker Ria Laenen: “Met de verkiezing van Giorgi Margvelasj tot nieuwe president van Georgië [...] staat vast dat er een eind komt aan de onvoorwaardelijk pro-westerse koers van Georgië die we onder Saakasjvili hebben gezien [...] Gaan we verder op weg met deze landen of dwingen we hen een keuze te maken tussen Moskou en Brussel? Laten we eerlijk zijn: niet aleen het beleid vanuit Moskou, maar ook programma's zoals het Oostelijk Partnerschap hebben bijgedragen tot politiek getouwtrek”, stelt zij in de krant. Volgens Laenen willen de Georgiërs vooral normalisering van hun betrekkingen met Rusland.
Maar volgens de Georgische minister van Europese Integratie, Alex Petriashvili, laat een recente peiling zien dat meer dan 80 procent van de bevolking zich wel degelijk nog steeds wil aansluiten bij de EU. De waarheid ligt wellicht ergens in het midden.
Gastoevoer
‘Geopolitiek’, dat is precies de term die de Zweedse en Poolse diplomaten, wiens landen de initiatiefnemers waren van het Oostelijk Partnerschap in 2009, niet in de mond wilden nemen in Parijs deze week. Volgens Belfrage biedt het partnerschap voor beide partijen voordelen. Een standpunt dat door journalist Bernard Guetta (France Inter, Libération) werd tegengesproken: volgens hem moeten we de politieke rivaliteit [met Rusland] niet minimaliseren. Uiteraard staan er kolossale politieke en geostrategische belangen voor ons op het spel”.
Over de gastoevoer van de EU werd in Parijs echter met geen woord gerept, terwijl dat volgens Laenen een van de grootste belangen is die de EU heeft bij het aanhalen van de banden met de oosterburen. Volgens haar moeten we “toegeven dat de EU geopolitieke, of beter nog, geo-economische interesses heeft in deze landen, in de eerste plaats omdat ze olie en gas produceren - zoals in Azerbeidjzan - of -zoals in Georgië- een cruciale rol spelen als transitland op de pijpleidingroutes”.
