Kies een taal
Als er iets is waarover ze het in Palomares (provincia Almería) roerend eens zijn, dan is het wel dat ze er schoon genoeg van hebben. Na vijfenveertig jaar ellende als gevolg van de Amerikaanse waterstofbommen die op hun dorp vielen, hebben ze het (met uitzondering van de lokale besuurders) helemaal gehad met politici en hun eeuwige beloften. Ze zijn de technici, die zich pas nu in wat minder vage bewoordingen beginnen uit te laten, meer dan beu. Ook de pers wordt gemeden, om het beeld dat van het dorp is geschetst.
Van de Amerikaanse delegatie die het plaatsje op 21 februari een bezoek bracht om te onderzoeken hoe het gebied het best kan worden gesaneerd, vragen ze maar één ding: dat de vervuilde grond eindelijk wordt afgevoerd. Een andere optie is er niet wat hen betreft. Mocht dit inderdaad gebeuren, dan wil de gemeenteraad een themapark aanleggen over de geschiedenis van de techniek, van de Bronstijd tot het nucleaire tijdperk.
Botsing tussen reusachtige B-52 bommenwerper en tankvliegtuig
“Palomares is in sociaaleconomisch opzicht gestigmatiseerd”, aldus Juan José Pérez, burgemeester van het dorp, tijdens de presentatie van de bouwplannen voor het Parque de la Civilizaciones Mediterráneas y sus Tecnologías. Het complex, half museum half recreatieterrein, zal verrijzen in het gebied waar op 17 januari 1966 één van in totaal vier bommen neerkwam, nadat een reusachtige B-52 bommenwerper boven Palomares in volle vlucht in botsing kwam met het vliegtuig dat het zou bijtanken.
Het gebied, dat zo’n 40 hectare beslaat, wordt omsloten door landbouwgrond in het noorden en zuiden, een woonwijk in het westen en het dorpskerkhof in het oosten, en aanplakbiljetten van het Centro de Investigaciones Energéticas, Medioambientales y Tecnológicas (Ciemat) van de Spaanse regering waarschuwen dat de toegang verboden is. “Erbuiten wordt door een geigerteller geen straling gemeten” verklaart Igor Parra, lokaal vertegenwoordiger van Ecologistas en Acción. “Maar afhankelijk van waar je staat, piept hij daarbinnen wel”, voegt hij eraan toe, in gezelschap van de burgemeester van Palomares en van Eudald Carbonell, paleontoloog en winnaar van de Premio Prïncipe de Asturias de Investigación [Prince of Asturias Research Award].
De mededirecteur van de Fundación Atapuerca [stichting ten behoeve van de belangrijke vindplaats van Europese mensachtigen in de provincie Burgos] zou wel eens de eerste directeur van het toekomstige park kunnen worden. “Voorlopig gaat het nog slechts om ideeën”, zegt Carbonell. “Ik ben gespecialiseerd in prehistorische technologie maar interesseer me bijzonder voor hoe beschavingen onder invloed van technologie veranderen”, licht hij toe.
Een historische reis die eindigt in het nucleaire tijdperk
Palomares ligt in het hart van de El Argarcultuur, 4000 jaar geleden de meest geavanceerde stedelijke beschaving van Europa. De historische reis in het park zou hier kunnen beginnen en eindigen in het nucleaire tijdperk. Echter, voordat het park kan worden aangelegd, moet de bodemvervuiling worden aangepakt. De Amerikanen willen het gebied schoonmaken, de Spanjaarden willen dat de vervuilde grond wordt afgevoerd.
"Voor het verwijderen van de schadelijke stoffen is niet alleen de Amerikaanse regering verantwoordelijk maar ook de Spaanse”, meent Carbonell. Wat hem betreft is er geen andere manier om de schade die aan dit gebied is toegebracht te vergoeden. Twee opties zullen worden onderzocht: ofwel de vervuilde grond wordt ter plaatse gereinigd, met de enorme logistieke middelen die daarvoor nodig zijn, ofwel hij wordt afgevoerd naar installaties in de VS.
“Dit bezoek is een positief signaal, maar zullen de Amerikanen wel alles afvoeren?” vraagt ecoloog Parra zich af. “Het zal nu niet lang meer duren voor we eindelijk schadeloos worden gesteld”, voegt hij eraan toe. Volgens Parra hebben de Amerikanen sinds de bommen zijn gevallen “een zesde deel van de vervuilde grond, zo’n 1500 vierkante meter” afgevoerd. Rest nog ruim 6000 vierkante meter. “Voor Palomares is dat geen kwestie van budget maar van historische gerechtigheid en die is onbetaalbaar”, aldus de ecoloog, die hier woont.
In het dorp heerst wantrouwen. In een bar volgen enkele inwoners op de televisie het nieuws over de aanleg van het park en het bezoek van de Amerikaanse technici. “Laten ze die grond, die al genoeg schade heeft aangericht, maar eindelijk eens afvoeren”, zegt Andrés, zoon van de eigenaar van cafetaria 102 Tapas. Hij doelt echter niet op de schade door plutoniumstraling, maar op de deuk die de reputatie van het gebied heeft opgelopen.
“Ik ben hier geboren, mijn hele familie komt hiervandaan, en we zijn allemaal gezond. Mijn grootouders zijn van ouderdom gestorven toen ze 90 waren” vertelt hij. Degenen die er het meest onder te lijden hebben zijn de voorouders. De burgemeester heeft er die ochtend nog de aandacht op gevestigd. “Er lopen hier dag en nacht journalisten uit de hele wereld rond. De inwoners hebben er schoon genoeg van”aldus Juan José Pérez.
