Kies een taal
Zoals in alle metro´s ter wereld zitten ook de compartimenten van de enige metrolijn van Warschau overvol. Maar vergeleken met Praag of Wenen - om maar niet te spreken van Parijs of Londen - is er een bijzonderheid die opvalt: alle passagiers zijn Pools. Tot nu toe staan buitenlanders of toeristen nog niet echt te dringen om naar Warschau te komen. En dat is op het eerste gezicht niet verbazingwekkend.
Beeldbepalend voor de Poolse hoofdstad is nog altijd het Paleis van Cultuur en Wetenschap, dat is opgetrokken in Stalinistische bouwstijl. De brede boulevards, die in de jaren vijftig van de vorige eeuw zijn aangelegd op de puinhopen van de door de oorlog verwoeste stad, nodigen niet bepaald uit tot wandelen. En toch heeft deze stad iets opwindends. Warschau - en trouwens heel Polen - bruist tegenwoordig van energie en verandert met de dag. In de stad wemelt het van de bouwkranen. Niet ver van het centrum, aan de overzijde van de rivier de Wisła, verrijst een enorm ovaal stadion. Polen bereidt zich voor op het Europees kampioenschap voetbal, dat in 2012 door Polen en Oekraïne zal worden georganiseerd. Maar voordat het zover is, wacht het land een heel andere taak: Polen is namelijk op 1 juli voorzitter van de Europese Unie geworden.
Visie op de wereld ingrijpend veranderd
Dit voorzitterschap komt op een moment dat Polen zijn visie op de wereld ingrijpend heeft veranderd en is uitgegroeid tot de zesde economie van de EU. Op dit moment is Polen voor Duitsland al een belangrijkere handelspartner dan Rusland. Het lijdt geen twijfel dat de invloed van Polen in Europa alleen maar zal toenemen.
In een rustig zijstraatje van de beroemde straat Nowy Świat treffen we Marcin Zaborowski, een man met een tamelijk jeugdige uitstraling, in zijn kantoor met imposante bibliotheek. "Tegenwoordig is het motto van dit land: modernisering", legt hij uit. "Nieuwe snelwegen, nieuwe infrastructuur en een nieuw buitenlands beleid." Zaborowski is directeur van het Poolse Instituut van Internationale Zaken (PISM) en gelooft sterk in deze veranderingen. Nog niet zo lang geleden woonde hij in Groot-Brittannië, en behoorde hij tot de twee miljoen - voornamelijk jonge - Polen, die ervoor gekozen hebben om zich in andere EU-landen te vestigen. Vorig jaar werd hij uitverkoren voor deze functie, keerde met zijn Britse vrouw terug naar Polen en besloot er te blijven.
Je kunt wel stellen dat het buitenlandse beleid van Polen een kwestie van leven of dood is. Nadat de conservatieven vier jaar geleden een nederlaag leden bij de verkiezingen, veranderde Polen van een eurosceptische dwarsligger in een fervent voorstander van de Europese integratie, en knoopte het zelfs weer normale betrekkingen aan met zijn eeuwige vijand Rusland. Een deel van de Polen beschouwt deze ommekeer als verraad aan de nationale belangen. Beide kampen hebben zich ingegraven in hun stellingen: aan de ene kant staat de liberale regering van Donald Tusk, die op het punt van buitenlands beleid een nieuwe richting wil inslaan, en daar tegenover staat conservatief rechts, onder leiding van Jarosław Kaczyński. De spanningen en de wederzijdse aversie tussen politici, kiezers en de media roepen een sfeer op die om te snijden is.
Snelle transformatie in een pro-Europees land
De verrassend snelle transformatie van Polen in een pro-Europees land is niet alleen te danken aan de nieuwe generatie elites, maar hangt ook samen met andere factoren. Allereerst is daar de teleurstelling over het feit dat de Amerikaanse belangen zich de afgelopen jaren op andere delen van de wereld gingen richten. Ten tweede is het economische vertrouwen van Polen sterk toegenomen: het is het enige Europese land dat de mondiale crisis heeft doorstaan zonder in een recessie te belanden. Op dit moment bedraagt het groeipercentage van Polen maar liefst vier procent. Bovendien - en dat is heel belangrijk - zijn er uitgestrekte reserves schaliegas op Pools grondgebied ontdekt. Een derde fenomeen is de omslag van de publieke opinie. In 2004 was slechts vijftig procent van de Polen voorstander van de Europese Unie. Tegenwoordig is dat bijna tachtig procent. De huidige minister van Buitenlandse Zaken, Radosław Tomasz Sikorski, kan er dan ook op rekenen dat de overgrote meerderheid van de bevolking zijn beleid steunt.
De meeste weerstand tegen de toetreding tot de EU was afkomstig van de Poolse boeren, die de traditionele pijler van de Poolse samenleving vormen. "Zij waren bang dat ze niet konden opboksen tegen de Europese markt en dat de Duitsers hun land zouden inpikken", zegt Henryk Wujec, een van de zes adviseurs van president Bronisław Komorowski. Maar de boeren kwamen erachter dat niemand op hun land uit was en dat ze, dankzij de subsidies uit Brussel, juist zelf de markten konden gaan veroveren, met name in Duitsland.
Werkzaamheden snelweg naar Poznan liggen stil
Als je vanuit Warschau naar de Poolse boerderijen op het platteland wilt rijden, kom je de nodige obstakels tegen. De vierbaansweg naar Katowice, die in de jaren zeventig op initiatief van de communistische leider Edward Gierek werd aangelegd, is nog maar voor de helft klaar. De Poolse regering heeft beloofd om binnen nu en 2012 nog eens duizend kilometer snelweg extra aan te leggen, maar het is moeilijk voor te stellen dat deze werkzaamheden op tijd afgerond zullen zijn. Toch is dit beter dan de snelweg naar Poznan, die de Chinezen met behulp van Poolse ondernemingen hadden moeten aanleggen. Omdat deze bedrijven de prijzen te laag vonden, legden zij het werk echter neer en uiteindelijk moest de regering het contract met China ontbinden. De werkzaamheden liggen nu al weken stil. Verder valt ook nog maar te bezien of het voetbalstadion van Warschau op tijd klaar is. De hausse aan bouwinitiatieven in Polen loopt duidelijk nog niet op rolletjes.
Als we naar het westen rijden, in de richting van de stad Opole, verandert de omgeving in een typisch agrarisch landschap. Een paar jaar geleden struikelde je in de Poolse dorpen en gehuchtjes over de reclameborden waarop kunststof kozijnen en plaatstalen daken werden aangeprezen. Daar zijn nu reclameborden voor meubels voor in de plaats gekomen. Het lijkt erop dat de Polen, nadat ze massaal hun ramen hebben vervangen, nu ook hun interieur grondig gaan aanpakken.
Niet ver van de weg bestuurt de 54-jarige Paweł Pietruska rustig zijn tractor, die grote balen samengeperst hooi achter zich uitspuwt. Hij heeft twintig koeien en runt een familiebedrijf van zeventig hectare. "De Europese Unie? Natuurlijk moeten wij daar deel van uitmaken. Aan wie zouden wij anders ons graan en onze melk moeten verkopen?" Pietruska heeft alles goed overdacht, en hij raakt niet uitgepraat over het boerenbedrijf en de politiek. Ieder jaar krijgt hij vanuit Brussel ongeveer tweehonderd euro per hectare, en als hij al boos is op iemand, dan is dat dus zeker niet op de EU, maar eerder op de Poolse regering.
Genoeg aan tien koeien, vijf varkens en een vrouw
Ook een boer van de jongere generatie, de 35-jarige Sebastián, noemt zichzelf een tevreden man. Hij kan goed leven van zijn dertien hectare grond. "Ik heb tien koeien, vijf varkens, twee pony´s, een vrouw en twee dochters. Dankzij de subsidies uit Brussel heb ik hier genoeg aan." Maar de man die een paar kilometer verderop aan het schoffelen is op zijn aardappelveld, maakt een uiterst droevige indruk. "Deze grond is heel zanderig. Wie wil dat nou kopen? We sloven ons al veertig jaar uit om de grond te bewerken, maar het wordt steeds slechter", zegt Tomek (58). Hij heeft geen vrouw en geen tractor. Zijn paard is zijn enige vriend, en het heeft al een maand niet geregend. Brussel betekent voor hem alleen maar papieren rompslomp, en daar durft hij zich niet aan te wagen. "Onder het communisme hadden we het beter", merkt hij nog op. Maar Tomek gaat niet stemmen, want politiek interesseert hem niet.
Uit opiniepeilingen blijkt dat Donald Tusk een goede kans maakt om na de parlementsverkiezingen in oktober aan de macht te blijven. Dan zou hij de eerste premier zijn sinds 1989 die zijn mandaat weet te verlengen. Als hij het voorzitterschap van de EU op een goede manier vormgeeft, dan kan hij tijdens de verkiezingscampagne profijt trekken van de warme gevoelens die de Polen Brussel toedragen. Journalist Edward Lucas van The Economist deelt die overtuiging: "Polen is goed op weg om de beste EU-voorzitter van alle post-communistische landen te worden [na Slovenië, Tsjechië en Hongarije, red.]."
Vanuit Polen
Triomf van het eurorealisme
“Het Poolse voorzitterschap van de Europese Unie begint op een moment dat Europa bang is voor zijn toekomst”, schrijft Marek Magierowski in Rzeczpospolita. Hij zet de risico's nog even op een rij: een “informele noodtoestand in Griekenland” en de zware economische omstandigheden in Spanje, Portugal en Ierland, waar mensen “hun broekriem aanhalen, maar bijna door de gaatjes heen zijn”. Toch is er licht aan het einde van de tunnel, want de huidige crisis heeft geleid tot een “publiek debat” in Europa. “De mensen hebben gezien dat de cultus van Europa onmogelijk een remedie kan zijn voor alle problemen van het Oude Continent. Het waren vaak de realisten die het gelijk aan hun kant hadden en de 'gelovigen' die fout zaten”, aldus de adjunct-hoofdredacteur van Rzeczpospolita. Hij merkt op dat het nu mogelijk is vrijuit te praten over de “zwakheden van het Verdrag van Lissabon”, de “illusie van een gemeenschappelijk buitenlands beleid” en de “inefficiëntie van Catherine Ashton”, en zich af te vragen “wie als eerste de eurozone zal verlaten” of zelfs “hoe snel de EU uit elkaar zal vallen” – en dat allemaal zonder het risico te lopen voor een zonderling te worden uitgemaakt. “Terwijl de Poolse regering de komende zes maanden niet zoveel invloed zal hebben, zullen de Europeanen steeds meer in de melk te brokkelen krijgen. En dat is maar goed ook”, concludeert Magierowski.
