Tegen Monbiot en zijn lofzang voor kernenergie

Naar aanleiding van de kernramp in Fukushima publiceerde Presseurop een zeer uitgesproken stuk over kernenergie. Dit artikel, geschreven door de bekende Britse milieu-activist George Monbiot, opende een breed Europees online debat. De Duitse schrijfer en natuurkundige Ralf Bönt schreef als tegenreactie een artikel waarin hij de cynische toon van Monbiots ideeën in stukjes hakt.

Gepubliceerd op 24 maart 2011 om 16:09

Het is een dilemma: terwijl Japan vecht tegen een escalatie van de ramp moeten we het over kernenergie in het algemeen hebben. Voor je het weet word je dan beticht van gevoelloosheid. Er zijn inderdaad hachelijke dingen gezegd en gedaan, zoals: “Fukushima is overal”, of de poging tot een spontane demonstratie bij het Brandenburger Tor in Berlijn om de risico's van kernenergie op dramatische wijze te visualiseren, terwijl de beelden uit Japan toch veelzeggend genoeg zijn.

Er werden op effect berekende publieke discussies gevoerd over de hoeveelheid straling in Duitsland. Daar wond Klaus Hartung zich in Tagesspiegel nogal over op en stelde vast dat de verontwaardigde mensen leden aan een zucht naar angst. Psychoanalytici gebruiken die term voor de zucht naar ingebeelde verlieservaringen, die worden beloond met het hervinden van veiligheid. De reactie van Angela Merkel, om direct kerncentrales stil te leggen, wordt in binnen- en buitenland bestempeld als onzin.

"Flipping the tortilla"

Toch is de verontwaardiging over de verontwaardigde mensen zelf al tamelijk gevoelloos, als je dat dan toch zou als thema zou willen behandelen. Die verontwaardiging leidt zelfs nog af van de dreiging voor Tokyo, die nog lang zal aanhouden. Erger nog, die ontpopt zich als doortrapte aanval op tegenstanders van kernenergie, door in de kritiek geen rekening te houden met de voorstanders van de gevaarlijke techniek.

Beide termen angst en zucht zijn heel gebruikelijk in het Engels, de combinatie zucht naar angst is dan ook ontwikkeld door de Britse psychoanalyticus Michael Balint. In het Engels is de afgelopen jaren echter de fraaie term "flipping the tortilla" aan een opmars begonnen. Daarmee wordt de techniek beschreven om in een argument heel snel een variabele om te wisselen, zonder dat je opponent dit merkt. Daarbij wordt het onderliggende argument overgedragen op de opponent. Meestal merkt de spreker dat zelf niet eens. Flipping the tortilla is zeker aan de orde als je uitgerekend tegenstanders van kernenergie gevoelloosheid toedicht ten opzichte van het individuele menselijke lot en zucht naar de ondergang, waar zij nu juist voor waarschuwen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Om de oorzaak van het onbehagen zo snel mogelijk weg te nemen, zou je om te beginnen de mensen het zwijgen op moeten leggen die waarschuwen, die al decennia lang in herhalingen vervallen en juist die vertwijfeling laten doorklinken: een vicieuze cirkel. Maar laten we eerlijk zijn: wie vindt het prettig om tegenstander van kernenergie te zijn? Degene die dat werkelijk vindt, werkt op ieders zenuwen. Die mensen zijn vaak ook tegen kernfusie en treuren als gekken om de dode vogels onder een windturbine. Daarmee vergeleken doet het gemak om niet tegen kernenergie te zijn haast nonchalant en zelfs sexy aan.

Toppunt in de techniek van zelfbedrog

De Britse publicist George Monbiot heeft nu echter het toppunt in de techniek van zelfbedrog bereikt. Voor de Britse krant the Guardian schreef hij een nogal voorspelbare tekst met als titel: Why Fukushima made me stop worrying and love nuclear power [Presseurop koos voor een iets gematigde titel: Fukushima toont ook mogelijkheden]. Zijn argumentatie is eenvoudig:

"Een oude, waardeloze, onvoldoende beveiligde centrale werd door een enorme aardbeving en een gigantische tsunami getroffen. De stroomvoorziening werd onderbroken waardoor het koelsysteem uitviel. De reactors begonnen te exploderen en de splijtstofstaven te smelten. De catastrofe bracht aan het licht dat er sprake was een slecht ontwerp en dat men het niet zo nauw met de regels had genomen. Dat is niets nieuws, dat hebben we vaker meegemaakt. Voor zover wij weten heeft tot op heden echter niemand een dodelijke dosis straling binnengekregen."

Dat klinkt wel erg cynisch. Monbiot schreef deze tekst namelijk terwijl Japanse brandweerlieden hun gezondheid en misschien zelfs wel hun leven op het spel zetten om Tokyo te beschermen. Hij schreef hem op een moment dat de kerncentrale nog steeds straling afgeeft en de waarden daarvan in de onmiddellijke omgeving stijgen, terwijl er nog geen uitzicht is op een einde aan de lekkage.

Hij schreef de tekst terwijl de mensen in Fukushima vanuit hun noodverblijven moeten toezien hoe de basis voor hun bestaan misschien wel voor generaties wordt verwoest, terwijl het drinkwater in Tokyo moet worden verboden voor baby's en in reactor drie het plutonium nog altijd niet onder controle is.

"Als ik dat zeg, lijd ik niet aan een zucht naar angst"

Ja, ik hoop dat de kerncentrale nog duizenden tonnen zeewater kan verwerken als dat nodig is, ook al stroomt al dat water vervuild en al de zee weer in. We weten immers nog niet hoe ver we van het allerergste verwijderd zijn. Met radioactiviteit valt niet te spotten, het werkt als een sluipmoordenaar. Vandaar dat de Japanners die door televisieverslaggevers op straat worden ondervraagd ook hun angst, pardon, hun bezorgdheid uiten.

Die bezorgdheid maakt ze trouwens ziek. En als ik dat zeg, lijd ik niet aan een zucht naar angst. In plaats daarvan vraag ik me al decennialang af wat de mensen die zo relativeren ertoe aanzet om de brug naar de ark van Noach te betreden en op de bazuin te blazen. Is dat de zucht naar de ondergang, dat heerlijke verlangen naar de afgrond, waar je dan toch op het allerlaatste moment nog van wordt gered?

Ja, Duitsland is een land met voor- en nadelen en de motieven van Angela Merkel zijn erg doorzichtig. Toch zal het volgende ongeluk weer heel anders zijn. Daarom is het goed dat er nu al een paar kerncentrales worden uitgeschakeld. Hopelijk worden ze goed bewaakt tijdens hun afkoelingsperiode. Die duurt namelijk wel even.

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp