Kies een taal
Voor Dorothy in The Wizard of Oz was het een kwestie van haar hakken drie keer tegen elkaar slaan en voor zichzelf herhalen: "Het is nergens zo goed als thuis; het is nergens zo goed als thuis." Tegenwoordig is het net zo eenvoudig.
Skype, internet, satelliettelevisie en andere nieuwe technologieën maken het mogelijk je leven te leiden in een virtuele versie van je thuisland, ongeacht waar je je bevindt.
Neem Françoise Letellier bijvoorbeeld, voormalig Frans honorair consul in Cork. Na 43 jaar in Ierland kijkt ze nog steeds iedere dag naar het Franse journaal, spreekt ze meer Frans dan Engels en leest ze zo vaak mogelijk Franse kranten. "Toen ik hier in 1969 aankwam, kon je een keer per week een Franse krant kopen, en dat was het", vertelt ze. "Nu ontvang ik 21 Franse televisiezenders en kan ik de verslaggeving rond de komende presidentsverkiezingen net zo goed volgen als in Frankrijk."
Letellier is oorspronkelijk afkomstig uit Normandië, maar woont nu in Carrigtohill, op het platteland rond de stad Cork. Haar huis heet ‘Ma Normandie’, en hoewel ze uitkijkt op het weelderige groen van het landschap van het graafschap Cork, zou ze net zo goed op het platteland van Frankrijk kunnen worden. Na 43 jaar keert ze daar overigens binnenkort naar terug. "Ik heb Frankrijk dan ook eigenlijk nooit echt verlaten", zegt ze.
"Ik begon te vergeten hoe je Pools spreekt"
Ryszard Piskorski (82) echter, zal nooit terugkeren naar zijn geboorteland Polen. In tegenstelling tot Letellier heeft hij twee paspoorten: een Iers en een Pools. Toen hij negen was, "op 10 februari 1940", werd hij door Russische troepen gedwongen zijn huis te verlaten. Hij bereikte Ierland na een deportatie naar Siberië en omzwervingen door Oezbekistan, het Midden-Oosten en Londen. In 1966 kwam hij in Dublin aan.
"Ik begon te vergeten hoe je Pools spreekt", vertelt hij, "totdat ik Poolse satelliettelevisie kreeg. Toen kwam het allemaal terug." Hij volgt nog steeds de Poolse politiek en de gang van zaken in het land via internetradio. Door de wijde verbreiding van communicatietechnologieën weet hij nu meer van zijn land dan in de jaren zeventig en tachtig. "Ik vind het werkelijk fantastisch", vertelt hij.
Een veel jongere Pool, de 28-jarige webdesigner Igor Kochajkiewicz, heeft een hele andere relatie met zijn thuisland. Na zeven jaar in Ierland beschouwt hij toegang tot zijn land via de media als iets vanzelfsprekends.
"Ik voel me niet zo verbonden met Polen", zegt hij. "Mensen van mijn generatie willen overal heen kunnen gaan, en zich overal kunnen settelen. Nationaliteit doet er voor mij niet zoveel toe." Het mag duidelijk zijn dat de mate waarin buitenlanders (in 2006 woonden er ongeveer 420.000 buitenlanders in Ierland) zich verbonden voelen met hun thuisland, van persoon tot persoon enorm kan verschillen. Maar hetzelfde geldt voor Ieren die in het buitenland wonen.
Loyaliteit aan het nieuwe land ontbreekt niet
Voor Danny Darcy, die bijna 20 jaar geleden Galway verruilde voor Mallorca, maken het lezen van The Irish Times en het luisteren naar Galway Bay FM een belangrijk deel uit van zijn wekelijkse media-consumptie.
"Emigratie verschilt nu hemelsbreed met toen ik net vertrok", vertelt hij. "Vroeger stuurden vrienden van thuis mij altijd videobanden met hurlingwedstrijden [Keltische teamsport, red.]. Nu luister ik tijdens het ontbijt op zondag in de stad in de zon naar de voetbalwedstrijden in Galway op mijn telefoon." De Ier Dermot Arrigan, die al negen jaar in Barcelona woont, is een van de andere 1,3 miljoen maandelijkse bezoekers van The Irish Times online. "Als ik wil weten wat er gaande is, kijk ik gewoon op de site van The Irish Times".
Het is nu juist deze band met het land en de cultuur die fysiek werden achtergelaten, die ertoe kan leiden dat migranten gewantrouwd worden. Er wordt vanuit gegaan dat het de immigrant ontbreekt aan loyaliteit aan het nieuwe land, dat iemand zich niet met meer dan één plek tegelijk verbonden kan voelen. Maar dat is een groot misverstand, vindt professor Han Entzinger, hoogleraar integratie- en migratiestudies aan de Erasmusuniversiteit van Rotterdam.
"We hebben daar wat onderzoek naar gedaan, en daaruit blijkt dat het feit dat iemand banden onderhoudt met zijn land van herkomst, niet betekent dat hij minder geneigd zal zijn tot integratie in het land van vestiging." Volgens professor Entzinger wordt de ‘transnationale identiteit’ steeds meer de norm. Dit blijkt ook uit de tendens dat de meeste landen de dubbele nationaliteit toestaan. Ierland is hierop geen uitzondering, maar waar het land in achterloopt is dat Ierse burgers in het buitenland nog niet bij nationale en presidentsverkiezingen kunnen stemmen. Fransen in het buitenland kunnen tijdens de komende verkiezingen bijvoorbeeld stemmen op 11 afgevaardigden in het buitenland. De toegankelijkheid van moderne technologie betekent dat de Fransen die tijdens deze verkiezingen stemmen, niet alleen goed geïnformeerd zullen zijn, maar dat ze ook voor het eerst online kunnen stemmen. Hun virtuele Frankrijk in Ierland wordt steeds meer werkelijkheid.
Gelijktijdige identiteit heeft iets ambivalents
Dit is een van de redenen waarom Dr. Alan Grossman van het Centrum voor Transcultureel Onderzoek en Mediagebruik van het Instituut voor Technologie in Dublin de term ‘virtueel’ helemaal niet gepast vindt. "Dat virtuele waarin ze wonen is heel reëel, het is een reëel thuis", stelt hij. "Het informeert me waar ik ben, en brengt mijn gedachten tot stand. De verspreiding van mediatechnologie is van onmiskenbare invloed op de ruimte die er van oudsher bestaat tussen het ‘hier’ en het ‘daar’.”
De gelijktijdige identiteit die door de gemakkelijke, transnationale mediatoegankelijkheid mogelijk wordt, heeft ook iets ambivalents, meent dr. Áine O’Brien, directeur van Immigragie- en Communicatieforum van het Instituut voor Technologie in Dublin. Het is iets waar Ieren zelf aan deelnemen door gebruik te maken van buitenlandse media. Duidelijke ideeën over identiteit en nationaliteit zijn veel veranderlijker en complexer dan ze op het eerste gezicht lijken. Dat is dus een hele uitdaging voor een nationale omroep zoals [het Ierse radiostation, red.] RTÉ, stelt dr. O'Brien.
"Je hebt de nationale omroepen die geloven dat het hun taak is een soort van samenhangend verhaal te creëren", zegt ze, "in overeenstemming met heldere conventies gebaseerd op ideeën over accenten, het behoren tot een groep, enzovoort." Het is bijna alsof het ‘thuis’ dat op RTÉ wordt gepresenteerd, het virtuele thuis is, en niet het thuis dat via Skype, nieuwssites en internetradio wordt bewoond door immigranten uit binnen- en buitenland.
