Kies een taal
”Jammergenoeg hebben koeien geen recht op een werkloosheidsuitkering... ”. Alessio Palestra, 32 jaar, is veehouder in Belgiosio, dicht bij Pavia. Zoals alle veehouders gebruikt hij lieve en zorgzame woorden als hij over zijn dieren spreekt. ”De koeien gaan vooral in de zomer de stal uit. Dit jaar zijn er veel uit gegaan, het dubbele van vorig jaar”. Het is niet om naar de wei te gaan dat de koeien uit de stal gaan: ze gaan naar het slachthuis. Tot aan vorig jaar werden ze zo lang mogelijk gebruikt. Zes of zeven worpen in zeven of acht levensjaren. ”Nu de melk niets meer opbrengt, moeten we vooruitkijken. Als de koe niet in vorm is, halen we haar uit de stal. Op die manier zijn er minder dieren bij de voederbakken en kunnen we wat besparen. En het brengt vooral een beetje geld op waardoor we het eind van de maand halen. Het is om wanhopig van te worden, om de dieren naar het slachthuis te moeten sturen voor hun tijd. Maar vandaag de dag wordt je er net zo wanhopig van veehouder te zijn”.
De Europese raad voor landbouw is op 19 oktober in Luxemburg bijeengekomen [en heeft besloten om 280 miljoen euro uit te trekken voor de melkveehouderij]. En duizenden landbouwers zijn erheen gegaan om te protesteren. Alessio Palestra, landbouwkundige, heeft in 2004 het bedrijf van zijn oom overgenomen. Dat jaar kreeg hij 33,83 eurocent voor een liter melk, het jaar daarop 33,76. Vorig jaar was de prijs gestegen tot 39,48 cent. ”De afgelopen dagen krijg ik maar 29 cent per liter, en maak ik verlies. Ik heb een contract met een fabriek die me begin dit jaar 32 cent betaalde. Daarna hebben ze me een brief geschreven om me te laten weten dat mijn concurrenten een lagere prijs boden. Om niet te sluiten hebben we onze tarieven moeten verlagen. Dat is wat men een ‘unilaterale verandering’ in het contract noemt. ’Als het u niet bevalt, kunt onze overeenkomst beëindigen en u melk verkopen aan wie u maar wilt’, hebben ze me geschreven. Voor andere veehouders was het nog erger. Zij die voor de grote fabrikanten van Parmezaanse kaas en gorgonzola produceren, krijgen maar tussen de 27 en 28 cent per liter. Maar de kostprijs van een liter melk is 30 cent per koe, en dan hebben we het alleen nog maar over haar voeding".
Genoodzaakt uitwijken naar Roemenië, Bulgarije of Estland
Alessio Palestra is ook voorzitter van de lokale afdeling van melkproducenten die deel uitmaakt van de Unie voor landbouwers en weet het probleem in cijfers uit te drukken : ”Volgens onze berekeningen verliest een veehouder met 60 koeien 4.000 euro per maand. Een veehouder met 200 stuks verliest 15.000. Er zijn bedrijven die op sterven na dood zijn, die hun grond moeten verhuren. Ik heb collega’s die aan het einde van hun Latijn zijn. Om het veevoer en het ‘concentraat’ – een proteïnerijk mengsel met haver, zonnebloempitten en soja – en de huur te betalen, putten ze uit het spaargeld van de familie. Als de situatie niet heel snel verandert, zullen ze de boel moeten sluiten. Ik kan me amper herinneren dat ik ooit enthousiast was voor dit vak. Mijn melker staat midden in de nacht op, om half 2, daarna komt hij terug voor het melken van half 2 ‘s middags. Ik zelf ben om half 6 op en werk tot de avond. Het komt wel eens voor dat een koe moet kalven als we net aan tafel zitten : daar moet je snel bij zijn. Je moet ‘s nachts opstaan voor een ziek kalfje. En dat allemaal om er geld op te verliezen”.
Een veehouderij beginnen kost een fortuin. Ettore Prandini, eigenaar van het gebied Morenica bij Lonato, dicht bij Brescia (700 stuks vee, waarvan 300 stuks melkvee) vertelt: “Als ik in onze regio 220 dieren wil krijgen om er door roulatie 100 te hebben die goed zijn om te melken kost dat me 250.000 euro. Dan heb ik nog een stal nodig en een melkruimte, wat, met de machines, neerkomt op nog een miljoen euro. En laten we het duurste niet vergeten, de grond : hier kost een hectare 120.000 euro. Voor 220 beesten heb je 66 hectare nodig, wat neerkomt op 7.920.000 euro in totaal. Degenen die huren gaan over de kop. Als de melkprijs niet verandert, zullen binnen een jaar 15% van de stallen leeg zijn. Sommigen hebben hun bedrijf al verplaatst en zijn vertrokken naar Roemenië, Bulgarije of Estland.”
Prijzen dalen, maar de consument merkt niets
Ettore Prandini is voorzitter van de Coldirette, de vakbond voor landbouwers in Brescia : ”Onlangs is het onze organisatie gelukt om een akkoord te sluiten met de lokale industrie die ons voortaan 31 cent per liter betaalt. Een rechtvaardige prijs zou rond de 36-37 cent schommelen, maar dit akkoord is een eerste lichtpuntje”. ”Van 2007 tot aan midden 2009 heeft men een belangrijke verlaging in de kosten geconstateerd, zo’n 12 of 13 %”, voegt hij toe. ”Maar de prijs van de melk is van 42 naar 28 cent gedaald. De consument heeft er echter niets van gemerkt : in het schap blijft een liter melk tussen de 1,30 en de 1,55 kosten. In 2007 werd de ‘grana padano’ kaas voor 6,40 euro verkocht aan de fabrikant. Nu kost hij hen 1 euro minder. Maar in de supermarkt kost de ‘grana padano’ nog altijd 11 euro per kilo, net als in 2007”.
De producenten zouden een label van herkomst in de strijd kunnen gooien : ”we willen de grenzen niet sluiten”, bevestigt Prandini : ”we willen dat de consument in de supermarkt kan kiezen. Een prijzenoorlog zou voor ons het einde betekenen. Nu er geen Europese subsidies meer zijn voor het vermalen van melk tot poeder, lukt het sommige Europese dumpfabrikanten om 20 cent per liter melk te krijgen. Als zij 2 à 3 cent op een liter kunnen verdienen, is dat voor hen voldoende en hoeven wij met hen geen ruzie te maken. De consument moet bepalen of hij kwaliteit wil. En dat kan hij alleen als er een etiket is waarop staat waar en hoe de melk geproduceerd is”. Een paar dagen geleden vormden de veehouders uit het hart van Pavia (in het noorden) een lange stoet. Achter een Friese koe, twee borden : ”3,5 liter voor een kop koffie”, stond er op het ene bord ; ”17 liter voor een aperitiefje”, op het andere. Twee borden die meer over de crisis zeiden dan welke toespraak ook.
Europees landbouwbeleid
Teveel is teveel
Europa is wereldwijd koploper op het gebied van melkproducten: nergens is de keuze zo groot en wordt er zo veel van geëxporteerd. Volgens de Poolse krantGazeta Wyborcza gaat Europa echter ten onder aan zijn eigen succes. Na jaren van indrukwekkende ontwikkeling, aangedreven door genereuze subsidies uit Brussel, heeft de melksector vandaag de dag te kampen met kelderende prijzen, waardoor veel Europese boeren nu aan de rand van faillissement staan. Daarom dringen boeren er bij de Europese Commissie op aan om op te treden bij de aankoop van melk en uitvoersubsidies en productielimieten ten minste tot 2020 intact te laten. "De EU staat voor een dramatische keuze: wil Europa zijn markt voor melkproducten redden, dan moet er weer een protectionistisch beleid worden gevoerd, dat voor de rest van de wereld maar ook voor Europese consumenten uit den boze is. Als zij een andere koers besluiten te varen, kan de Europese melksector ineenstorten", aldus de Poolse krant Gazeta Wyborcza.
In China en India wordt evenveel melk geproduceerd als in Europa. En de Europese melkvoorraad rijst de pan uit. De EU heeft al een voorraad van 380.000 ton droge melk, meer dan de helft van de jaarlijkse productie. De boterberg groeit met zo'n 200.000 ton die in Europese koelhuizen is opgeslagen, wat neerkomt op 10 procent van de jaarlijkse productie. Voorraden kunnen worden uitgevoerd naar armere landen of op de Europese markt worden gebracht. Het is kiezen uit twee kwaden. De eerste keuze behelst een terugkeer naar interventionisme, maar met het alternatief zullen de prijzen nog verder dalen, wat opnieuw een golf van protesten van boeren zal opleveren. Brussel zal zich schrap moeten zetten.
