Kies een taal
Als je al hypocriet wilt zijn, kun je het maar beter zo overdreven doen dat je toehoorders even naar adem moeten happen om de absurditeit te bevatten van wat je net hebt gezegd. Het werkt altijd. Daar weet de Turkse premier Erdogan alles van, de trotse ontvanger van wat wel eens de laatste Muammar Khadaffi Internationale Onderscheiding voor de Mensenrechten zou kunnen blijken te zijn.
Erdogan bracht een bezoek aan Duitsland en gaf de bevolking daar een welgemeend advies. Vanuit Duits perspectief bezien deed Erdogan Khadaffi na door de Duitsers te beschuldigen van racisme vanwege de onderdrukking van de 3 miljoen Turken in Duitsland, omdat ze worden gedwongen om Duits te spreken en ze hun eigen geloof niet mogen praktiseren.
“Niemand mag de rechten van minderheden negeren (...). Niemand slaagt erin om ons van onze cultuur los te rukken", hield Erdogan een gehoor van 11.000 Turkse emigranten in Düsseldorf voor. “Onze kinderen moeten Duits leren, maar ze moeten eerst Turks leren”, bulderde hij, waarmee hij ongewild de zeer bedenkelijke bewering van Angela Merkel steunde dat de multiculturele samenleving “volledig was mislukt” in Duitsland, omdat immigranten weigeren Duits te leren.
Wie zou er graag een Turkse Koerd willen zijn?
Het klopt dat het nooit erg prettig is geweest om een Turkse immigrant in Duitsland te zijn. Je hoeft maar een paar uur in het gezelschap van Merkels eigen partijleden door te brengen om te merken hoe weinig sommige opvattingen zijn veranderd sinds de eerste gastarbeiders 50 jaar geleden voet op Duitse bodem zetten. Als ze het Duitse staatsburgerschap al krijgen, gebeurt dat op een zeer krenterige manier, die haast gedoemd is om het leven ingewikkeld te maken.
Maar wie zou er nu graag één van de 15 miljoen Turkse Koerden willen zijn? De mensen die zo moedig zijn om hun kinderen allereerst Koerdisch te laten leren, maken al snel kennis met de grenzen van de Turkse tolerantie. En wat de godsdienstvrijheid aangaat: de Alevi (bijna 20 procent van de moslimbevolking) hebben te lijden onder systematische discriminatie, terwijl de religieuze broederschappen die nota bene de kern van Erdogans eigen AK-partij vormen, nog altijd officieel verboden zijn.
Het goede van Erdogan is dat deze voormalige professionele voetballer ergens diep van binnen deze misstanden, of in elk geval een aantal daarvan, wil rechtzetten. Zijn AK-partij heeft meer gedaan om deze lange lijst van onrechtvaardigheden aan te pakken dan enige andere regering sinds de oprichting van de republiek Turkije. Toch is het soms lastig te achterhalen met welke Erdogan je van doen hebt. Is het de demagogische populist die we in Düsseldorf zagen, die gebruikmaakt van de Turkse diaspora om zijn oorlogskas te vullen voor de algemene verkiezingen van juni, of Erdogan de religieuze Ataturk, heroprichter van Turkije en boodschapper van de wereldvrede?
Een emotionele, idealistische man achter al die maskers
Achter al die maskers gaat nog altijd een emotionele, idealistische man schuil die gemakkelijk te provoceren valt en die afkomstig is uit een arme migrantenfamilie in Istanbul met alle complexen die dat met zich meebrengt. (Abdullah Gul, de huidige Turkse president, schopte hem vroeger altijd onder de tafel om hem tijdens uitermate delicate onderhandelingen met de generaals of met bezoekende Europese delegaties onder controle te houden).
Daarom wordt Erdogan hoogstwaarschijnlijk voor een derde termijn gekozen, ondanks zijn toenemende wereldvreemde ideeën en de stijgende corruptie en politieke klantenbinding binnen zijn eigen partij. Dat is nog niet eerder gebeurd. Door de militairen de mond te snoeren en de economie open te stellen heeft hij de Turkse politiek dusdanig veranderd dat de oude republikeinse partij van Ataturk, die met extreem nationalisme flirtte, er nu voor gekozen heeft om een Alevi naar voren te schuiven in de verkiezingsstrijd.
Zoals de meeste Turken heeft Erdogan een zeer vage kennis van de geschiedenis van zijn land van vóór wat wel de ‘onafhankelijkheid’ wordt genoemd. Ook hij neigt ertoe om het Ottomaanse Rijk als een ononderbroken islamitische periode van vooruitgang en universele tolerantie te beschouwen, die 600 jaar duurde. Probeer dat maar eens te vertellen aan Arabieren, Egyptenaren, Grieken en de bevolking van de Balkanlanden en de Kaukasus.
Veel van de naïviteit in het neo-Ottomaanse buitenlandse beleid van Turkije zit ook in het imago van Erdogan zelf. Turkije voelt zich slecht behandeld door een Europa dat steeds meer naar binnen gericht raakt en met de dag minder aantrekkelijk wordt, en kan maar een fractie van de enorme groei in eigen land zelf beheren. Turkije heeft op basis van economische criteria het gevoel dat het net zo veel recht heeft op een plek aan tafel als Roemenië of Bulgarije. Toch is er slechts een van de 35 hoofdstukken van de onderhandelingen over toetreding sinds de start in 2004 afgehandeld.
Het lot van Turkije is net zo Europees als dat van Groot-Brittannië
Maar zelfs de meest oppervlakkige lezing van de Turkse geschiedenis leert ons al dat het lot van Turkije net zo Europees is als dat van Groot-Brittannië. De Ottomanen vergaarden namelijk het leeuwendeel van hun belastingen en legers in Europa, en hier komt historisch gezien ook de meeste Turkse elite vandaan. Je hoeft maar te kijken naar de vrachtwagens vol Turkse televisies, koelkasten en computers in een ellenlange file voor de Bulgaarse en Griekse grensovergangen om te weten welke kant de toekomst van Turkije opgaat. Dat weet Erdogan uiteraard ook, ondanks wat Sarkozy, Le Pen of de paus, of hij zelf, soms zeggen: dat Europa een exclusieve 'christelijke club' is.
