Wat heeft Merkel II voor de EU in petto?

In het binnenlandse beleid worden de belastingen verlaagd waardoor het begrotingstekort gevaarlijk hoog zal oplopen. Wat de buitenlandse betrekkingen betreft wordt een nauw samenwerkingsverband met Polen en Frankrijk opgezet en worden stappen ondernomen om een permanente zetel binnen de VN-veiligheidsraad te krijgen. Dat zijn de speerpunten van de nieuwe Duitse regering. Laten we eens kijken wat de gevolgen voor Polen en Europa zijn.

1. Minder geld voor Europa?

Duitsland zit, net als de meeste EU-landen, tot over zijn oren in de schulden. Dat bericht is nog het meest alarmerend voor Europa. “Dat houdt in dat Duitsland de rol van Kerstman van de EU, die kwistig met Europees geld strooit, voorlopig niet op zich zal nemen,” voorziet Thomas Klau, analist bij de Raad Externe Betrekkingen van de EU. Onder druk van haar nieuwe coalitiepartner, de liberale partij FDP, moest de bondskanselier akkoord gaan met een belastingverlaging. Resultaat van dit verbond is dat het begrotingstekort in 2011 verder zal oplopen tot 5% van het bbp.

Gezien de recente grondwetswijziging waarbij de eis werd ingevoerd om het begrotingstekort te bestrijden, wordt verwacht dat de broekriem flink zal worden aangehaald. “Een Duitsland dat op iedere eurocent beknibbelt, voorspelt niet veel goeds voor de volgende onderhandelingen over de EU-begroting voor de jaren 2014 – 2020,” benadrukt Thomas Klau.

Duitsland, dat de grootste EU-bijdrage levert, wil zijn bijdrage verminderen. Polen, de grootste begunstigde van de Europese steun, wil precies het tegenovergestelde. De coalitie van CDU/CSU en FDP heeft nu al aangekondigd dat de bezuinigingen vooral betrekking zullen hebben op de uitgaven voor regionaal beleid. Voor de Poolse landbouwers is er dus geen vuiltje aan de lucht, net als voor alle andere boeren trouwens. Dankzij het lobbywerk van de Beierse CSU, die traditioneel de Duitse boeren vertegenwoordigt, komen er geen ingrijpende veranderingen op het gebied van landbouw.

2. Nee tegen protectionisme en een Europese belasting

In het regeerakkoord wijst de regering van Angela Merkel en Guido Westerwelle protectionisme herhaaldelijk van de hand en verbindt zich er plechtig toe de regels op het gebied van mededinging in de Europese Unie in acht te nemen. De coalitiegenoten willen de liberalisering van de Europese markt voortzetten en zien niets in het idee van een Europese belasting, dat enkele jaren geleden nog door Gerhard Schröder werd bepleit. Anderzijds zullen de aanhangers van een sterk Europa op het internationale toneel in hun nopjes zijn met de openlijke steun die de christendemocraten en liberalen aan het verdrag van Lissabon hebben betuigd.

3. Een kans weggelegd voor Polen

Frankrijk en Polen, de enige Europese partners die in het regeerakkoord worden genoemd, zijn strategische bondgenoten voor de komende vier jaar. Wat Frankrijk betreft wekt dit geen verbazing, maar de keuze voor Polen is verrassend te noemen. Dit is het bewijs dat de hoge regeringsfunctionarissen in Berlijn er vertrouwen in hebben om samenwerkingsinstrumenten, zoals de Weimer-driehoek, opnieuw leven in te blazen. “Voor Warschau is het een uitgelezen kans om het samenwerkingsverband te verstevigen met de twee belangrijkste spelers van de Europese Unie,” meent Gunther Hellmann, politicoloog aan de Goethe-universiteit in Frankfurt.

4. Meer speelruimte in de betrekkingen met Rusland

Goede betrekkingen met Rusland blijven hoog op de agenda van het Duitse buitenlandse beleid prijken. Berlijn blijft steun verlenen aan ondernemingen die zaken doen met dit machtige imperium aan de oostgrens van de Europese Unie. Het regeerakkoord bevat echter wel een paar punten waaruit blijkt dat Angela Merkel lering heeft getrokken uit de te open, russofiele opstelling van Gerhard Schröder. De nieuwe regering heeft alle registers opengetrokken om de wet voor de afschaffing van kernenergie – die in 2000 tot stand is gekomen door de regering van SPD en Groenen – terug te draaien, wat zijn weerslag zal hebben op de betrekkingen met Rusland. Als Duitsland weer kernenergie gaat gebruiken, wordt het land gedurende enige tijd minder afhankelijk van Russisch gas. “Kernenergie biedt echter slechts een voorlopige oplossing. Op de lange termijn moeten we op zoek gaan naar andere olie- en gasvoorraden in centraal-Azië en het gebied van de Kaspische Zee. We moeten de komende vier jaar gebruiken om alle mogelijkheden in kaart te brengen,” aldus expert Rainer Lindner.

5. Berlijn wil rol van mogendheid op zich nemen

“Wij willen een actieve rol spelen in de samenwerkingsverbanden waar wij lid van zijn,” valt in het regeerakkoord te lezen. De wens van Berlijn om de status van permanent lid van de VN-veiligheidsraad te krijgen, ligt volledig in die lijn. Dat is een van de weinige punten die bondskanselier Merkel van Gerhard Schröder heeft overgenomen. Maar Duitsland zou bereid zijn om hiervan af te zien als de EU naar een gemeenschappelijke Europese zetel zou dingen. Het is echter nauwelijks voorstelbaar dat het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk hierin zouden meegaan.

Samenwerking

Frans-Duitse onderonsjes

In de politiek bestaat geen toeval. Angela Merkel, die zojuist is herkozen als Bondskanselier, brengt haar eerste staatsbezoek aan Parijs. Want haar economische beleid mag dan hevig bekritiseerd worden in eigen land, daarbuiten kan ze in ieder geval op sympathie rekenen van Nicolas Sarkozy: zo is hij niet meer de enige die de staatsschuld opdrijft. “Het is bijna te mooi om waar te zijn", schrijft het Franse dagblad Le Monde op ironische toon, "een bijna Duitse met keynesiaanse overtuigingen”. De gemeenschappelijke verklaring van beide staatshoofden op 28 oktober had dan ook bijna iets weg van een huwelijksverklaring. “Jouw keuze om aan te knopen met economische groei door middel van belastingverlagingen is erg nuttig voor Europa en biedt Frankrijk en Duitsland de mogelijkheid om nauwer samen te werken […] ik ontvang vanavond een zeer goede vriendin”, zei de Franse president. “Lieve Nicolas, hartelijk dank!”, luidde het antwoord van Merkel. “De grote onenigheden over Europe, de NAVO, EU-uitbreiding behoren tot het verleden”, schrijft de Franse krant Le Monde. Voor januari 2010 bereiden beide landen al gezamenlijke voorstellen voor om hun samenwerking op economisch gebied te stimuleren. Maar voor die tijd hebben ze nog een afspraakje onder de Arc de Triomphe in Parijs om samen de wapenstilstand van 1918 te herdenken.