We bouwen aan een ‘oorlogseconomie’

**Honderd dagen na het aantreden van de regering met een absolute meerderheid, kan Rajoy ten minste bogen op drie grote economische hervormingen in drie domeinen: de arbeidsmarkt, de financiën en de begrotingsstabiliteit. Los van onze mening over elk van deze onderwerpen (die alle hetzelfde beogen, namelijk de door Brussel opgelegde verplichtingen nakomen en de financiële markten geruststellen), van een gebrek aan daadkracht kan de regering van de Partido Popular in elk geval niet worden beticht.

Tot nu toe zijn de resultaten echter achtergebleven bij de verwachtingen. De EU is wantrouwend en Spanje heeft Italië inmiddels ingehaald. Ons land staat nu bovenaan de lijst van landen die door risicopremies in moeilijkheden zijn geraakt en bevindt zich in de gevarenzone waarover investeerders in de eurozone zich grote zorgen maken.**

Bovendien is de Spaanse economie de afgelopen dagen doelwit geweest van scherpe kritiek in de voornaamste internationale financiële bladen, in rapporten van investeringsbanken en, paradoxaal genoeg, van de kant van de Italiaanse premier Mario Monti (“Spanje baart heel Europa grote zorgen”).

Waarschijnlijk wees Monti met de vinger naar Spanje om de aandacht van de markten af te leiden van de eigen binnenlandse problemen en het broze karakter van zijn hervormingsbeleid. Die politiek van een buurland schade toebrengen, van het ieder voor zich, was tijdens de Grote Depressie heel gewoon.

Democratie gaat over het inperken van wantrouwen

*Er is in drie opzichten kritiek op het Spaanse economische beleid. Ten eerste is men bang dat de tekorten dit jaar niet zal worden ingedamd (de goedkeuring van de begroting heeft inmiddels zoveel vertraging opgelopen dat de uitgavenvermindering en de belastingverhogingen in niet meer dan acht maanden zouden moeten worden doorgevoerd). Ten tweede zijn de financiële hervormingen veel mindere mate “extreem agressief*”[uitspraak van de minister van Financiën, Luis de Guindos] dan die van de arbeidsmarkt en gaan uiterst langzaam terwijl de betalingsachterstand blijft groeien en het krediet terugloopt. En ten derde blijven overheidsmaatregelen om de groei te stimuleren uit.

In deze verontrustende context wordt komende vrijdag de begroting voor 2012 gepresenteerd. Niemand twijfelt eraan dat die associaties zal oproepen met een oorlogseconomie, als we die metafoor hier mogen gebruiken. De regering moet schipperen tussen twee tegenstrijdige eisen: enerzijds de eis van de burgers om op de eerste plaats de gigantische werkloosheid, die hoger is dan in enig ander land van de OESO, terug te dringen en de sociale zekerheid op peil te houden, en anderzijds de eis van het buitenland om prioriteit te geven aan het indammen van het overheidstekort.**

Door deze tegenstrijdigheid, die zich steeds scherper aftekent, ziet Ivan Krastev, oprichter van de European Council on Foreign Relations, een groeiend dilemma: “Wat we zien is dat het vertrouwen in de politieke elite en het bedrijfsleven steeds verder afneemt [...] De verkiezingen draaien niet meer om kunnen kiezen tussen meerdere alternatieven maar zijn verworden tot een procedure voor de elite. Daardoor gaat het in de democratie niet meer om vertrouwen maar om het binnen de perken houden van wantrouwen”.

Er is een historisch compromis nodig tussen machtsblokken

**Bij sommige analysten begint het idee post te vatten dat de uitweg uit de crisis anders zal zijn dan die uit de Grote Recessie. Al naar gelang nieuwe schokken (aardolie, grondstoffen, opkomende economieën...) zou het kunnen dat de wereld heel langzaam opkrabbelt, maar dat de economie van een paar landen (waaronder Spanje) door langdurige stagnatie blijft hangen in een soort “L” met een langgerekte horizontale poot.

Om dat te voorkomen zou consensus nodig zijn voor wat betreft de diagnostiek en zouden de voornaamste politieke, economische en sociale machtsblokken tot overeenstemming moeten komen. De schade is al zo groot dat een ruime absolute meerderheid als die van de regering waarschijnlijk niet volstaat.**

Wat nodig is, is een historisch compromis tussen de verschillende machtsblokken die de meerderheid van de bevolking vertegenwoordigen, zonder de inhoud ervan te onderwerpen aan een ideologie, en met wederzijdse concessies. Een aanpak die is gericht op het welzijn van de bevolking, met een pact dat ieders instemming heeft en alle regio's omvat, en waarin niet alleen saneringsmaatregelen en structurele hervormingen zijn opgenomen, maar ook een beleid voor economische groei.

Stakingen

“Geen ander economisch beleid mogelijk”

El Mundo schrijft dat de algemene staking op 29 maart, de achtste sinds de terugkeer van de democratie in 1975, samenvalt met “het moment dat de economie er in dertig jaar nog nooit zo slecht voorstond, met een regering die dag in dag uit bezig is de Europese partners te laten zien dat ze vastbesloten is alle verplichtingen na te komen”. Zowel de vakbonden, die “protesteren tegen een hervorming van de arbeidsmarkt nu de grens van vijf miljoen werklozen is gepasseerd”, als de socialistische oppositie, die niet tot de staking heeft opgeroepen maar wel “zijn steun heeft laten blijken”, krijgen er van het conservatieve dagblad stevig van langs.

Spanje bevindt zich op een kruispunt. Er is nu officieel sprake van een economische recessie; de belastinginkomsten blijven dalen en de risicopremie die voor de schuld moet worden betaald heeft een niveau bereikt dat we al weken niet meer hebben gezien. Bovendien zal het voor de landelijke regering nog moeilijker worden om het tekort in te perken als in Andalusië een socialistische regering met steun van Izquierda unida, voorstander van een verhoging van de overheidsuitgaven, aan de macht blijft.

Er wordt van alle kanten op ons gelet en dus moeten vakbonden en politieke partijen zich er rekenschap van geven dat met deze staking niet de regering wordt gestraft maar het hele land. Want een ander economisch beleid is niet mogelijk. [...] Zelfs al staat de meerderheid van de Spanjaarden achter de staking, de regering kan niet meer terug, want de Europese Commissie eist van ons dat we doorgaan met hervormen, vooral van de arbeidsmarkt, en dat we snijden in de regionale begrotingen. [...]. Die slokken zoveel geld op dat ze de achilleshiel zijn geworden van de Spaanse economie en de regering lijkt niet in staat te zijn deze in de hand te houden.