Kies een taal
Gemeenschappelijke menselijke waarden, dat is de zin van de EU. Vrede, individuele vrijheid, het afwijzen van geweld, de kunst van het compromis, de rechtsstaat en ga zo door. Het zijn juist die waarden die door de chaotische situatie waarin Europa zich bevindt, gemaskeerd worden. Maar zelfs de politieke chaos heeft geen schaduw kunnen werpen over de vrijelijk geuite wens van de Europese volkeren om te leven in vrede volgens gemeenschappelijke regels die de veiligheid en mensenrechten waarborgen.
Vindt u dat holle frasen? Bedenk dan eens in welke situaties Kroatië zicht tot nu toe bevond. Hoe leefde men onder het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk? De Kroaten hadden toen nauwelijks beslissingsbevoegdheid, net als overigens in het Koninkrijk Joegoslavië. Dat was in naam een democratie, maar in werkelijkheid een pro-Servische politiestaat. En waar leek de Onafhankelijke Staat Kroatië (NDH) op, die er tussen 1941 en 1945 was? Die staat was gebaseerd op genocide (op joden, Serviërs, Roma, en communisten), racisme en chauvinisme.
‘Light’-versie van communistische dictatuur
En wat te zeggen van de socialistische federale republiek Joegoslavië? Officieel een federale staat, maar eigenlijk een ‘light’-versie van een communistische dictatuur, een land zonder vrijheid van meningsuiting waarin je niet mocht leven op de manier die je wilde. En het Kroatië van Tudjman [1989-1999, red.]? Officieel een democratie, in werkelijkheid een nationalistische ‘democratuur’, een staat die zijn eigen burgers beroofde, misdaden in de doofpot stopte, en haatzaaierij tolereerde. Geen enkele van deze staatsvormen hadden een actief beleid voor het bewaken van de vrede en bescherming van de mensenrechten voor ogen.
Voor de lidstaten van de EU vormt dat juist de basis. De Europese Unie is de eerste politieke gemeenschap die erin geslaagd is de grenzen te openen, democratische landen met elkaar te verzoenen en te verenigingen met het doel een gemeenschappelijk ideaal na te streven, gebaseerd op de vrijheid van het individu en vrede tussen de landen. Je hoeft je maar te bedenken wat er in de Balkan in de jaren negentig aan de hand was, en in Europa in die tijd, om je te realiseren dat Kroatië de juiste keuze heeft gemaakt.
Zak aardappels
Daarom mogen we geen overhaaste conclusies trekken door alleen naar onze portemonnee te kijken. Armoede is een bedreiging die losstaat van de EU. Als Kroatië buiten de EU zou blijven, zou het nog erger zijn. Paradoxaal genoeg zal Kroatië minder afhankelijk van de EU zijn als lidstaat, dan het land tot op heden was: de lering die er werd getrokken uit het geschil rond de Baai van Piran is daarvan het beste bewijs.
Geld is niet van belang, vrede en vrijheid staan voorop. Václav Havel, die zo goed de onmogelijke problemen van de politiek wist te overwinnen, verklaarde ooit: “Europa laat zich niet samenvatten in de prijs van een zak aardappels”. De waarheid van die zin komt volledig tot zijn recht in de Balkan waar nooit sterk de nadruk werd gelegd op waarden. Dat valt te begrijpen: we werden te vaak bedonderd. Idealen werden hier te vaak gebruikt om de bevolking te misleiden.
Willekeur verwerpen
Nu is het eindelijk mogelijk om dat te veranderen. Door de regels van de EU te accepteren, nemen we het besluit willekeur te verwerpen. Voldoende zelfvertrouwen is belangrijk om de waarden die we zelf kiezen, ook te gaan toepassen. In de toekomst zal er niemand meer een oorlog kunnen voeren tegen een ander land door te pretenderen dat dat voor het welzijn van de natie is.
Niemand zal nog misdaden onder het tapijt kunnen schuiven en doen of dat maar beter is zo. Niemand zal zijn beleid meer kunnen baseren op het simpele feit dat “zijn vrouw Servisch noch joods is” [verklaring van Tudjman, red.]. En vooral zal niemand meer de regels naar believen kunnen aanpassen, iets wat Milanović [de Kroatische premier, red.] net begint te begrijpen.
Blijven opletten
Vanaf nu weten we wat acceptabel is en wat niet. Daarom mogen we ons op dit belangrijke en plechtige moment laten meeslepen door ons enthousiasme, maar moeten we wel blijven opletten.
Laten we eens terugdenken aan de melancholische toost die de beroemde dichter Ivan Lovrenović in 2004 uitbracht, tijdens de heropening van de Stari Most [Oude brug, red.] van Mostar: “Terwijl de zwaluwen spelen met de wind die onder de bogen van de brug doorwaait, breng ik een toost uit: we zijn weer terug.”
