Het verzekeren van de welvaart van zijn volk was niet genoeg om de confrontatie te vermijden. De Turkse economie zal in 2013 met 3,2 procent groeien en in 2014 met 4 procent, volgens voorspellingen van de Europese Commissie, terwijl de groei in de eurozone in 2013 -0,4 procent en in 2014 +1,2 procent zal bedragen. Toch zijn honderdduizenden mensen de straat opgegaan om te demonstreren tegen het beleid en de macht van hun premier Recep Tayyip Erdoğan. En de protestmanifestaties lijken te zullen aanhouden, zij het zonder de spectaculaire heftigheid van de eerste dagen.
De economische en politieke situatie is niet het voornaamste motief voor het protest, dat is uitgebroken rond een stedelijk vernieuwingsproject in Istanboel. En dat is een groot verschil met de Arabische Lente, waarmee de beweging van het Taksim-plein tot in den treure is vergeleken.
Een tweede verschil met de Arabische Lente is dat premier Erdoğan geen tiran is, die de macht naar zich heeft toegetrokken ten gunste van één clan, zonder oog voor het welzijn van zijn volk en de gezondheid van zijn land. De leider van de AKP, de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling, is al drie keer via reguliere verkiezingen aan de macht gekomen en geniet een populariteit waar diverse Europese leiders jaloers op kunnen zijn.
Het is bovendien paradoxaal om de gebeurtenissen in Turkije op één lijn te willen stellen met die in de Arabische wereld, na zo lang de Europese roeping van Turkije te hebben verkondigd. Maar sinds een jaar of tien verwarren de pleitbezorgers van de toetreding van Turkije tot de Europese Unie het moderniseringsbeleid van premier Erdoğan met de wil om zijn land te europeaniseren.

Aangezien de Europese beschaving meer is dan economische groei en Europa geen intellectueel monopolie heeft over democratische vormen buiten de EU, zorgden de ambities van de Turkse premier ervoor dat zijn land niet de ideale kandidaat voor toetreding was. De demonstranten van het Taksim-plein brengen ons in herinnering dat het project van de AKP over een eigen weg gaat, die beantwoordt aan de meervoudige en soms tegenstrijdige identiteit van Turkije: brug tussen twee continenten, kruispunt van diverse culturen – islamitisch, post-Ottomaans en kemalistisch (naar de wereldlijke ideologie van Kemal Atatürk, de grondlegger van het moderne Turkije).
Dit beleid heeft het grote voordeel gehad Turkije uit zijn rol te trekken van strategische pion van de NAVO en als leverancier van goedkope arbeidskrachten. Turkije is voortaan een belangrijke handelspartner en een politieke macht waarmee rekening moet worden gehouden. En de Turkse diaspora, met zijn dikwijls multiculturele, bi-nationale jeugd, kan nu retourtjes boeken naar een dynamisch land, wat de hele wereld ten goede komt.
Het zijn overigens deze Turkse jongeren, open naar de wereld en profiterend van de vruchten van de door Erdoğan op gang gebrachte groei, die voorop gaan in de demonstraties tegen deze laatstgenoemde. Want zij streven naar een kwaliteit van leven die verder gaat dan louter kansen. Deze jongeren, en de betogers van alle leeftijden die hen volgen, maken zich zorgen over het milieu, willen ontsnappen aan de invloed van religie, en willen door de macht gehoord en gerespecteerd worden.
Voor de Europese Unie, die vier dagen vóór het begin van de protesten in Istanboel, zijn bereidheid had aangegeven om de besprekingen over de toetreding van Turkije te hervatten, is de situatie ongemakkelijk. Blijft Recep Tayyip Erdoğan, die de betogers als “terroristen” heeft afgedaan en meer journalisten gevangen heeft gezet dan China of Iran, de waarborger van goede betrekkingen tussen Turkije en de Europese Unie? Is hij, met zijn belangstelling voor de Russische en Chinese modellen, nog steeds verenigbaar met de strategische doeleinden en de beginselen van de Europese Unie?
Ondanks alles beschikt Erdoğan nog over een grote politieke basis, en noch de kemalisten, noch de Koerden, noch de communisten, noch de alevieten vormen op dit moment een geloofwaardig alternatief voor zijn macht. Na een halve eeuw weifelen moet de Europese Unie zich afvragen wat Turkije voor haar vertegenwoordigt, en welke relatie zij met Turkije wil opbouwen. Ook al streeft een deel van het Turkse volk naar meer vrijheid, een permanente tussenoplossing zou de slechtste keuze zijn.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp