Kies een taal
Weten waar behoefte aan heeft, is relatief eenvoudig. Een stevige dosis hervormingen voor de landen aan de buitenkant van de EU en plannen voor een doorstart in Brussel, Berlijn en overal waar dat mogelijk is, een afgeronde bankenunie en een ECB die als laatste redmiddel werkt. De Europese instituten hebben altijd in deze richting gewerkt.
Maar voor de hervormingsagenda ligt de situatie veel gecompliceerder: de Commissie gaf Frankrijk onlangs de aanbeveling de pensioenen te hervormen; Nederland moet een oplossing vinden voor de onroerendgoedzeepbel; Duitsland werd om steun gevraagd; België moet zijn uitgaven terugdringen; Slovenië moet zijn banken te hulp schieten en Spanje moet dat allemaal tegelijkertijd blijven doen, net als die acrobaten die borden op stokjes in de lucht houden.
Niemand steekt een vinger uit
Dat is allemaal heel wijs. Er is echter een probleem: er is niemand, of bijna niemand, die deze raadgevingen opvolgt. Brussel vraagt al jarenlang dezelfde dingen en niemand steekt ook maar een vinger uit zolang er geen sprake is van dreiging uit de markten of van een reddingsplan.
En zo verdwijnen de aanbevelingen van de Commissie nu al jarenlang op een stapel in een la. Geen enkel land trekt er zich veel van aan, ondanks een systeem van regels en sancties dat nu strenger is dan ooit tevoren. De lidstaten weten best dat de besluiten uiteindelijk afkomstig zijn van de Europese Raad en daarmee van de regeringen zelf.
Bovendien worden deze hervormingen sinds kort doorkruist door serieuze politieke problemen, vooral door de werkloosheid en de recessie die steeds erger worden, en een onbehagen dat in heel Europa alleen maar toeneemt.
“Geloofwaardigheidsprobleem Brussel”
*“Brussel heeft een geloofwaardigheidsprobleem vanwege het feit dat Berlijn en Parijs een paar jaar geleden niet aan de eisen van het stabiliteitspact voldeden. En vooral vanwege de recente gebeurtenissen: de methodes die de Commissie voorstelde, bleken een ware ramp; de obsessie met het begrotingstekort zorgde ervoor dat er niet werd gezien dat het werkelijke probleem bij het concurrentievermogen lag, en de overdreven bezuinigingen lieten de eurozone in een recessie belanden.
Hoe kunnen we de terughoudendheid van de lidstaten om de hervormingen uit te voeren, nu niet begrijpen als je de weerstand ziet die er door deze, door Europa zelf opgelegde, recessie is ontstaan?”*, vraagt een bron uit Franse regeringskringen zich af.
De methoden van het team-Barroso [van Commissievoorzitter José Manuel Barroso] worden alleen toegepast onder druk van de markten of in geval van een reddingsplan. Brussel stelt inmiddels minder bezuinigingen en meer hervormingen voor; maar volgens critici leidt dat tot luiheid.
De Commissie staat een ruimere marge toe aan de landen die hun uitgaven hebben beteugeld, maar ook aan degenen die met geld blijven strooien. En in alle gevallen staan daar
moeilijk uit te voeren hervormingen en een moeizaam herstel tegenover.
Aanwijzingen zelden opgevolgd
Om de recessie niet te verergeren, stelde Nederland de hervormingen zolang mogelijk uit door zich te beroepen op een sociaal akkoord. Frankrijk accepteert volgens François Hollande de aanwijzingen van Brussel niet. En in Duitsland, waar de verkiezingen dichterbij komen, heeft geen enkele partij de aanbevelingen van Brussel in zijn partijprogramma opgenomen.
Als we naar de aanwijzingen uit voorgaande jaren kijken, zien we dat ze slechts zelden worden opgevolgd, behalve in de landen voor wie een reddingsplan werd ingesteld of die te maken kregen met druk van de markten.
Frankrijk heeft slechts een hervormingsmaatregel voor de arbeidsmarkt doorgevoerd, en zodra er een akkoord met de sociale partners werd bereikt, bleven de overige hervormingen een dode letter. Italië en Spanje begonnen hun begrotingen pas in te perken na een ultimatum van de ECB en dan nog met fikse tegenzin. Berlusconi deed wat stappen terug en Rajoy voerde vier van de zeven beloofde hervormingen door. En er valt niet te verwachten dat de zaken zullen veranderen: “de landen interpreteren de aanwijzingen naar eigen inzicht”, vat Mujtaba Rahman van de Eurasia-groep samen.
Niemand weet of het werkt
Ook de hervormingen die Duitsland na de hereniging doorvoerde, gingen ten koste van het stabiliteitspact en de geloofwaardigheid van Brussel. De Commissie probeert sindsdien te redden wat er te redden valt: Brussel richt zich op steeds striktere regels maar nog steeds weet niemand of dat systeem werkt.
En dat is nu juist het probleem, benadrukt een Europese bron. De tijd dringt voor Brussel: de zittingstermijn van deze Commissie loopt ten einde (de Europese verkiezingen zijn volgend jaar al) en de relatie met Parijs en Berlijn is verre van geweldig. Frankrijk en Duitsland waren niet zuinig met hun kritiek op Brussel, en binnen een paar uur na de aanbevelingen van de Europese Commissie gaven beide landen hun eigen visie op wat Europa zou moeten doen. De Frans-Duitse as laat nog steeds van zich horen.
