Kies een taal
"Dit is nog maar het begin", belooft de tekst waarin de organisatie Juventud sin Futuro [Jeugd zonder toekomst] de deelnemers aan de betoging van 7 april in Madrid bedankt. Er waren slechts 1000 à 2000 demonstranten, maar de organisatie is tevreden en kijkt vol goede hoop uit naar de volgende protestactie die voor half mei is gepland.
Vaststaat dat in ieder geval een klein gedeelte van deze "meest geschoolde jongeren" uit de geschiedenis die "er minder warmpjes bij zullen zitten dan hun ouders" – zoals in het manifest te lezen valt – verontwaardigd is en de straat opgaat waartoe de 93-jarige Franse activist Stéphane Hessel hun heeft opgeroepen [in zijn boek Indignez-vous! – "Verzet u!"].
Rondkomen van 1000 euro per maand
Welke houding men ten aanzien van deze beweging ook aanneemt – angst, afwijzing, paternalisme, begrip of steun – iedereen kan op zijn vingers natellen waarom deze jonge Spanjaarden verontwaardigd zijn. Een decennium van instabiele werkgelegenheid – met werkloosheidscijfers die de pan uitrijzen – rondkomen van 1000 euro per maand, overkwalificatie van universitaire diploma's en het probleem (om niet te zeggen de onmogelijkheid) van toegang tot huisvesting.
Nu, na meer dan twee jaar van economische crisis, ligt het werkloosheidscijfer onder jongeren (meer dan 40 procent) twee keer zo hoog als het Europese gemiddelde en is de helft van de Spaanse werklozen jonger dan 34 jaar.
Bovendien wordt de duurzaamheid van een verzorgingsstaat waarvan zij nog maar net beginnen te profiteren, op losse schroeven gesteld en is steun van familie geen vanzelfsprekendheid meer. Volgens José Félix Tezanos, socioloog aan de Universidad Nacional de Educación a Distancia (UNED), is "de sfeer niet explosief, maar ontvlambaar; één vonkje is al voldoende..." Hij voegt daaraan toe: "De voedingsbodem ontstaat op internet".
"En de rest van de maatschappij roert zijn mond zeker wel?"
Over het algemeen lijkt de economische crisis steeds meer op een crisis die betaald wordt door degenen die deze niet veroorzaakt hebben, terwijl de economische elites, die hiervoor aansprakelijk zijn, er zonder kleerscheuren vanaf komen. Het voorwoord in de Spaanse editie van het boek van Hessel is geschreven door José Luis Sampedro. Hessel schreef op zijn beurt het voorwoord bij de bundel artikelen Reacciona [Reageer].
In dit boek richt de 93-jarige Sampedro zich, net als de Franse activist, tot de diffuse groep die jeugd wordt genoemd, en niet alleen opdat zij haar specifieke problemen aanpakt, want "het systeem moet een ingrijpende verandering ondergaan, ook door de jongeren, die het beter moeten doen dan hun ouders die in het verleden blijven hangen. [...] Ook al blijven hun leiders op hun posten en hebben zij het roer in handen, zelfs al blijven ze vanuit die posities achterhaalde bevelen geven, dan nog kunnen de jongeren roeien met de riemen die zij hebben om het schip te besturen".
Het lijdt geen twijfel dat er sprake is van ontevredenheid, die door de crisis verergerd is. De oproep om in actie te komen ook. De vraag is of een beweging als Juventud sin Futuro, of een andere, dit gevoel in een specifieke richting kan kanaliseren en op een hoger plan kan tillen. Pablo Padilla, een 22-jarige student antropologie, is bij de beweging betrokken. Als we hem wijzen op de passiviteit van de jeugd werpt hij tegen: "En de rest van de maatschappij roert zijn mond zeker wel?"
Vele specialisten leggen de nadruk op passiviteit en apathie
Toch leggen vele specialisten de nadruk op de passiviteit en apathie. "Het gebrek aan vertrouwen in politici kan tot uiting komen in een conflict, of door middel van apathie en desinteresse; en van dat laatste is nu sprake. Het ontbreken van een politieke traditie blijft zwaar drukken op een land dat niet de gewoonte heeft om de barricaden op te gaan, aangezien het verstoken is van sterke verenigingen en nieuwe generaties vakbondsmannen", beweert Marta Gutiérrez Sastre, professor aan de universiteit van Salamanca.
Voor Antonio Alaminos, socioloog aan de universiteit van Alicante, zijn duidelijke doelstellingen en alternatieven noodzakelijk om ervoor te zorgen dat een dergelijk protest slaagt. Of anders een "irrationele ontsteker". Hij legt uit dat de Arabische opstanden over deze duidelijke doelstellingen beschikken (economische en democratische verbeteringen) en dat in de EU-landen waar deze geformuleerd zijn, deze “irrationele ontsteker” heeft plaatsgevonden.
“Jongeren kenmerken zich doordat zij net als hun ouders willen leven”
"De moeilijkheid om de Spaanse jongeren te mobiliseren komt door het vooruitzicht van het ontbreken van resultaten", meent hij. "Spaanse (en veel Europese) jongeren kenmerken zich doordat zij net als hun ouders willen leven, in een kapitalistische consumptiemaatschappij. Zij willen niet met dit model breken, maar het kapitalisme heeft met hen gebroken."
Het is mogelijk dat maar heel weinig jongeren tot op heden de straat op zijn gegaan. Het is mogelijk dat, door de bank genomen, familie, zwartwerk en het sociale vangnet de ontevredenheid op een afstand houden omdat de essentiële levensbehoeften zijn vervuld. Het is zelfs mogelijk dat de passiviteit van de meeste jongeren uiteindelijk zal zegevieren over de geestdrift van degenen die wel in actie zijn gekomen.
"De jongeren hebben niet zo'n opstandige houding. Ze zijn van hun stuk gebracht omdat we aan het sociale contract hebben getornd", licht socioloog José Félix Tezanos toe. Maar hij waarschuwt ook: "Er zijn momenteel zeer diepgaande bewegingen aan de gang en als er geen grote sociale veranderingen zullen komen, zullen de problemen uiteindelijk boven komen drijven."
