Zonder Wall Street gaat het niet lukken

Het lot van de euro laat de financiële markten koud. Beleggers halen hun geld weg uit Rome, Athene, Lissabon en Madrid. Tegelijkertijd doet Europa – met Duitsland voorop – er alles aan om de financiers te verjagen waar het zo afhankelijk van is.

Gepubliceerd op 14 juli 2011 om 14:42

Het gevaar van deze crisis schuilt in het feit dat we hem niet zien. Tienduizenden Duitsers vieren dezer dagen vakantie in Italië, liggen te zonnen op het strand van Viareggio of slenteren door de straten van Florence. Daar komen ze geen massale demonstraties tegen, zoals die een paar weken geleden nog in Athene en Madrid werden gehouden. Ze worden er ook niet geconfronteerd met posters met hatelijke spreuken tegen Duitsers, zoals in Dublin of Lissabon.

Als gast zie je nu eenmaal niet meteen of de economie van een land op het punt van instorten staat. Of dat het land zonder geld dreigt te komen te zitten. Of dat er eigenlijk nog wel geldschieters te vinden zijn. We zien de dreiging niet, zelfs niet als het om de toekomst van een heel continent gaat.

Sinds het begin van deze week zijn Italiaanse staatsobligaties bezig aan een vrije val. Internationale financiers halen hun kapitaal weg en doen dat zo snel en massaal dat zelfs insiders op de financiële markten erdoor worden verrast.

Nu is het inderdaad zo dat de Italiaanse economie binnen de eurozone altijd al een zwak broertje is geweest, maar Italië leverde tegelijkertijd ook altijd het bewijs dat een land met grote problemen zich er op de een of andere manier toch doorheen kon slaan. Dat het ondanks hoge schulden en latente regeringscrises als betrouwbaar kan worden beschouwd, zowel door toeristen als door investeerders.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Nu wankelt het eeuwige zwakke broertje. En als het onvoorstelbare opeens toch voorstelbaar wordt – het faillissement van Italië – dan komt ook de echte grote ramp dichterbij: het einde van de euro.

Met hun reddingsoperaties jagen de lidstaten de financiers juist weg

Geldschieters hebben hun oordeel intussen al geveld. Ze halen hun kapitaal uit een aantal landen weg. Er wordt gesproken over de 'aanval van Wall Street' op de euro, van de onverbiddelijke financiële markten die na Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje nu ook Italië 'op de korrel' nemen. Over grote Amerikaanse banken, die de euro willen verzwakken, zodat de dollar de valutamarkten weer kan domineren.

Er zijn ook Europese politici die deze boodschap onder de bevolking verspreiden. Zien jullie wel, we doen er toch alles aan om onze munt te redden, heet het dan, en dat wordt door speculanten allemaal de grond in geboord. Toch is dat maar een deel van de waarheid. Het andere deel, dat liever wordt verzwegen, is dat de lidstaten uitgerekend door hun reddingsoperaties de financiers wegjagen die ze voor de redding nu juist nodig hebben.

Op 5 juli ‘s avonds stuurde ratingbureau Moody’s een kort bericht aan zijn klanten - banken, verzekeringsmaatschappijen en beleggingsfondsen in de hele wereld. Moody’s had in de weken ervoor de begroting van Portugal bekeken en met regeringsvertegenwoordigers en centrale banken besproken, maar de deskundigen waren niet overtuigd geraakt van wat ze te horen hadden gekregen.

De kredietwaardigheid van Portugal werd naar beneden bijgesteld. Via nieuwsagentschappen wordt het bericht verspreid, waarop belegger overal ter wereld meteen hun Portugese staatsobligaties verkopen. De koers van de euro stort in.

Prompt eist eurocommissaris Viviane Reding de uitschakeling van de grote ratingbureaus, terwijl haar collega Michel Barnier de kredietwaardering voor bepaalde lidstaten wil verbieden en de Duitse minister van Financiën laat onderzoeken of er sprake is van “onjuist gedrag”. Europa tegen de activiteiten op de financiële markten, zo'n verhaal laat zich goed verkopen aan de burgers.

Nu ook weer in het geval van Italië. Het is ook wel waar: de Italiaanse staatsschuld mag dan hoog zijn, in tegenstelling tot andere lidstaten stijgt die niet verder. Italiaanse banken zijn gezond en de financiële situatie van particuliere huishoudens is solide. Waarom raken de markten dan in paniek en waarom nu?

Politiek fundament voor een gemeenschappelijke munt ontbreekt

Ook daarvoor vinden we aanwijzingen in de mededeling van Moody’s. Een belangrijke reden voor de afwaardering is dat bij het verstrekken van nieuwe noodleningen "de waarschijnlijkheid is toegenomen dat er een deelname van de private sector" zal worden verlangd. Het ratingbureau maakt zich dus zorgen over wat vooral de Duitse regering absoluut wil doorvoeren: dat banken en verzekeringsmaatschappijen hun steentje gaan bijdragen aan de financiering van de noodleningen. Vrijwillig, maar desnoods met de dreiging van dwang. Dat hebben bondskanselier Merkel en minister Schäuble immers beloofd aan de Bondsdag – en aan de recalcitrante volksvertegenwoordigers van de regeringscoalitie.

En daar zit hem nu juist het probleem. Banken en verzekeringsmaatschappijen worden er immers voor betaald om het geld van hun klanten winstgevend te beleggen. Zodra er verlies dreigt, moeten zij zich terugtrekken. Dat is in Griekenland en Ierland gebeurd en dat gebeurt nu ook in Portugal en Italië.

Daarmee hebben de Europeanen zich onder leiding van de Duitsers in een strategisch dilemma gemanoeuvreerd. Ofwel er wordt afgezien van deelname op korte termijn van de financiële sector, waardoor parlementen ontstemd raken. Of er wordt doorgezet tegen de wil van Wall Street in, waarmee een massale kapitaalvlucht wordt geriskeerd. Hoe je het ook wendt of keert: de onzekerheid vergroot met iedere extra dag dat regeringen aarzelen. En dus ook de crisis.

Peter Demirali is een van de mensen die Europa al lang heeft afgeschreven. Deze portfoliomanager werkt bij de beleggingsmaatschappij Cumberland Advisors in New York, die meer dan 1,8 miljard dollar beheert voor internationale beleggers. Het Europese idee is "nobel en op de een of andere manier bewonderenswaardig", aldus Demirali. Maar het continent mist het politieke fundament voor een gemeenschappelijke munt. De euro? Die heeft volgens hem geen toekomst.

Dat argument wordt op Wall Street wel vaker gebruikt. Tenslotte worden hier de internationale kapitaalstromen gedirigeerd. De financiële markten achten de Europese politiek niet in staat om de problemen op te lossen, ondanks het feit dat de eurozone in zijn geheel minder schulden heeft dan de VS. Valutaspeculant John Taylor vergeleek de euro al eens met een kip waarvan de kop was afgeslagen en die nog een tijdje rondrent voordat ze dood omvalt.

Gedwongen deelname zorgt voor een hogere rekening

Ruziënd, aarzelend, weifelend: zo ziet Europa er in de waarneming van beleggers uit en daarom investeren ze hun geld liever elders. Slechts één man heeft voortdurend gewaarschuwd voor de onverbiddelijke logica van de markten: Jean-Claude Trichet, president van de Europese Centrale Bank. Hij toert al weken met een missie langs alle hoofdsteden: de gedwongen deelname van de private sector is uitermate gevaarlijk en dient alleen maar oppervlakkig ter bescherming van de belastingbetalers.

Uiteindelijk zorgt die deelname er namelijk voor dat de rekening steeds hoger uitvalt. In een crisisvergadering van de EU, aanstaande maandag in Brussel, mag Trichet zijn bezwaren in de notulen laten opnemen. Meer krijgt hij niet voor elkaar.

En zo gaat Europa diep verdeeld de eindstrijd om de euro aan. Het vermogen van het noodfonds moet worden verhoogd, misschien krijgt het inderdaad meer geld en nieuwe competenties, de rente op noodleningen moet worden verlaagd. Er sneuvelen steeds meer taboes. Maar het wordt ook duidelijk dat de Europeanen nooit de hoeveelheid kapitaal kunnen vergaren die nodig is om alle lidstaten met grote schulden te financieren. Daarom heeft Europa de financiers nodig die het nu juist wegjaagt.

Gezien vanuit Duitsland

We zinken

Angela Merkel en Nicolas Sarkozy klampen zich vast aan een drijvende koffer terwijl achter hun Giorgos Papandreou verdrinkt en aan horizon de H.M. Europa als de Titanic wegzinkt: “Dag Europa?” kopt Handelsblatt op zijn voorpagina. De kop heeft dan wel een vraagteken, de politieke bilan die het economische dagblad opmaakt, is er niet minder rampzalig om: de 890 miljard euro die tot nu toe is uitgegeven om de crisis in de eurozone te bezweren, heeft geen enkel positief resultaat opgeleverd. In Duitsland neemt de steun voor de reddingsoperaties af. En dat zowel binnen de coalitie van Merkel als onder de ondernemers, wetenschappers en kiezers.

In bijna alle Europese landen ontstaat er tegenstand tegen een nieuwe communautaire aanpak van de Zuid-Europese staatsschulden”, merkt Handelsblatt op. Tegelijkertijd informeert Spiegel Online dat de blik van bondskanselier Angela Merkel, op dit moment op staatsbezoek in Afrika, constant is “gericht op haar mobieltje. Ze vermijdt te antwoorden op vragen die kunnen gaan over wat zich afspeelt in het verre Europa, Azië en de VS. Iedere onhandige uitspraak kan nieuwe onrust op de markten veroorzaken. Merkel zwijgt liever.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp