Hoeveel wapens zijn er in omloop in Europa?

This text has been auto-translated from English.

Op 3 juli vond er een schietpartij plaats in een pizzeria aan de Paseo de Delicias, in het hart van Madrid, tijdens een ruzie tussen bendes. De politie arresteerde een minderjarige, maar vond het afgezaagde geweer dat bij de schietpartij werd gebruikt niet. Er zijn naar schatting 35 miljoen illegale vuurwapens in omloop in de Europese Unie, meer dan de helft (56%) van het totale aantal civiele vuurwapens dat volgens schattingen van de Europese Commissie in Europa bestaat. Bovendien staan ongeveer 630.000 vuurwapens geregistreerd als gestolen of verloren in het Schengeninformatiesysteem. 

In maart 2024 bereikten het Europees Parlement en de Raad van Europa een akkoord om de EU-verordening inzake de invoer, uitvoer en doorvoer van civiele vuurwapens, waaronder jachtgeweren en handvuurwapens, bij te werken met als doel het verkeer van deze wapens transparanter en gemakkelijker traceerbaar te maken binnen de Europese Unie. De nieuwe verordening, die een update is van bestaande wetgeving, werd aangenomen in april en zal later worden herzien. 

Dit komt omdat de overeenkomst met de Raad net voor de verkiezingsperiode werd bereikt, vertelde een officiële bron aan El Confidencial. Na goedkeuring zal de verordening worden gepubliceerd in het Publicatieblad en in werking treden. Een van de nieuwe kenmerken van de verordening is dat het een EU-breed elektronisch licentiesysteem (ELS) voor fabrikanten en distributeurs zal instellen dat de nationale systemen, die in veel gevallen nog steeds op papier gebaseerd zijn, zal vervangen.

Dit wordt een beveiligd, versleuteld vergunningensysteem voor vergunningen, registraties, informatie en beslissingen over de in- en uitvoer van wapens voor civiel gebruik. De Commissie moet het elektronische vergunningensysteem binnen twee jaar opzetten, d.w.z. voor 2026, en de lidstaten hebben vier jaar - tot 2028 - om een dergelijk elektronisch systeem in te voeren of om hun nationale digitale systemen in het ELS te integreren.

Elektronische rijbewijzen om "country-hopping"

te voorkomen

De Commissie zal ook een jaarlijks openbaar verslag opstellen op basis van de gegevens van de lidstaten over de in- en uitvoer van vuurwapens voor civiel gebruik, met duidelijkere informatie over welke wapens de EU-markt binnenkomen en verlaten of over de redenen waarom ze worden geweigerd. "Met het akkoord van vandaag hebben we niet alleen voor het eerst geharmoniseerde EU-regels voor invoer, maar dankzij de vastberadenheid van het Europees Parlement zijn we er ook in geslaagd strenge regels voor uitvoer te behouden," zei Bernd Lange, voorzitter van de Commissie internationale handel (INTA) van het Europees Parlement. Lange gelooft dat het moderniseren van de regels zal helpen om het fenomeen van "country-hopping" te stoppen, waarbij wapens worden verplaatst naar staten met zwakkere wetten.

"Het is misschien moeilijk om legaal aan een wapen te komen in Europa, maar terroristen hebben weinig moeite", kopte Washington Post in februari 2015, na de aanslagen op een winkelcentrum in Kopenhagen, de kantoren van het tijdschrift Charlie Hebdo in Parijs en de nachtclub Bataclan. Voor die laatste aanslag verwierven de terroristen een arsenaal aan wapens, waaronder AK-47 aanvalsgeweren en Zastava M-70 geweren, pistolen, machinepistolen en granaatwerpers, die vermoedelijk werden gekocht in België. Paradoxaal genoeg is de stad Brussel zowel de zetel van de openbare orde als een belangrijke hotspot voor illegale wapenhandel.

"Is België de favoriete wapenwinkel van Europa?", vroeg een BBC-kop, verwijzend naar het feit dat België een hotspot voor wapenhandel is geworden, vanwege de ligging in het hart van het continent, met grote havens zoals Antwerpen, en een lange geschiedenis als exporteur. Veel van de illegale wapens komen uit de Westelijke Balkan, waar na de oorlogen van de jaren '90 duizenden militaire wapens in de handen van burgers zijn terechtgekomen. Deze wapens zijn in kleine hoeveelheden West-Europa binnengekomen en reizen gemakkelijk door het Schengengebied. Zoals het Vlaams Vredesinstituut (van het onafhankelijk onderzoeksinstituut van het Vlaams Parlement) uitlegt, verminderde de afschaffing van interne grenscontroles binnen de EU sinds het einde van de jaren 1980 de mogelijkheid om vuurwapenoverdrachten te controleren.

Tsjechië vs Roemenië, twee tegengestelde zaken voor vuurwapenbezit

Dankzij het bestaan van de EU-Vuurwapenrichtlijn, die gemeenschappelijke minimumnormen vaststelt voor de verwerving en het voorhanden hebben van vuurwapens in de EU en voor de overbrenging van wapens van het ene Europese land naar het andere, lopen de wetten inzake de verwerving en het voorhanden hebben van wapens in Europa uiteen. 

Deze EU-richtlijn vervangt een richtlijn uit 2017, toen de legale verwerving van de gevaarlijkste wapens, zoals automatische vuurwapens die zijn omgebouwd tot semi-automatische, semi-automatische vuurwapens met magazijnen met een hoge capaciteit, of opvouwbare of telescopische magazijnen, werd aangescherpt in de nasleep van de aanslagen in Parijs in 2015. Een van de meest recente massale schietpartijen op Europese bodem vond vier dagen voor Kerstmis plaats in het gebouw van de Faculteit der Kunsten van de Karelsuniversiteit in Praag, Tsjechische Republiek. De dader was een 24-jarige student, die zijn vader doodde voordat hij 14 mensen doodschoot op de universiteit. 

Tsjechië heeft een van de meest tolerante wapenwetten in de EU. Het is een van de weinige landen in de wereld, samen met de VS, Mexico en Guatemala, dat het recht om vuurwapens te bezitten direct in de grondwet regelt. Hoewel een aanvraag voor het bezit van een vuurwapen moet worden goedgekeurd door een arts, slaagde de aanvaller er in dit geval in om legaal aan zijn wapens te komen ondanks een geschiedenis van psychiatrische problemen. De schietpartij was voor het Tsjechische parlement aanleiding om een amendement aan te nemen dat de wetgeving aanscherpte. Aan de andere kant staat Roemenië, met de strengste wapenwetgeving in Europa, die een medisch en psychologisch onderzoek vereist, het voltooien van een theoretische en praktische training en het bezit van de juiste gebruiksvergunningen.

Er zijn geen studies die een statistisch verband aantonen tussen legale toegang tot vuurwapens en het aantal vuurwapenmoorden in een land, legt Katharina Krüsselmann uit, onderzoeker in Gun Violence, Homicide and Open Science aan de Universiteit Leiden in het Nederland. In een gesprek met El Confidencial zei Krüsselmann dat "er enkele onderzoeken zijn gedaan naar dit onderwerp, maar dat de resultaten verschillen". Waar het om gaat is of burgers gebruik maken van dit recht en de effectiviteit van toegangsregelingen: "training, bijvoorbeeld, of controles op veilige opslag", legt Krüsselmann uit.

De onderzoeker zegt dat Tsjechië een uitstekend voorbeeld is: "Zij hebben dit recht vastgelegd in de grondwet, maar het aantal moorden met vuurwapens is een van de laagste in Europa. Het recht op toegang tot vuurwapens in de grondwet is dus geen garantie voor hoge niveaus van (dodelijk) geweld. Waar het om gaat is of burgers gebruik maken van dit recht, en hoe goed de toegang tot vuurwapens is gereguleerd (denk aan training, politiecontroles op veilige opslag, etc.)". 

Ondanks de aandacht trekkende aard van massale schietpartijen, zijn doden door vuurwapens in Europa zeldzaam en vinden ze meestal plaats in de huiselijke sfeer, in veel gevallen met legaal verworven wapens. Volgens figuren van het Vlaams Vredesinstituut waren in 2015, het jaar van de aanslagen in Parijs, ongeveer 5.000 van de bijna 7.000 dodelijke vuurwapendoden in de EU zelfmoorden (75%), gevolgd door 1.000 moorden (15%) en 700 niet nader gespecificeerde doden of ongevallen. 

Dankzij de dodelijkheid van vuurwapens wordt legale toegang, specifiek in huishoudens, "geassocieerd met een verhoogd risico op zelfmoord", legt Krüsselmann uit. Hetzelfde geldt voor moorden op vrouwen, zegt ze. Dit komt omdat "moorden op vrouwen vaak plaatsvinden in de huiselijke context, waar verhitte conflicten, soms onder invloed van alcohol en drugs, gewelddadig worden." In zulke situaties betekent "toegang hebben tot vuurwapens toegang hebben tot een ongelooflijk dodelijk wapen."

👉 Originele artikel op El Confidencial

Dit artikel is geproduceerd binnen PULSE project, een Europees initiatief ter ondersteuning van grensoverschrijdende journalistieke samenwerking. György Folk (EUrologus. Hongarije), David Chytil (Deník Referendum, Tsjechië), Sebastian Pricop (Hotnews, Roemenië) hebben bijgedragen aan dit artikel. Gegevens: Ana Somavilla

Translated by

Co-funded by the European Union