Kies een taal
Als een van onze Duitse buren een verklaring begint met: "Duitsers hebben het recht om...", verwacht je altijd onrustbarend nieuws. Over welk recht hebben we het dit keer? Over niets minder dan het recht om het milieu te vervuilen, waaraan deskundigen van de Heinrich Böll Stichting in een recent rapport hun fiat hebben gegeven. Aangezien Duitsland zijn CO2-uitstoot de afgelopen jaren voldoende heeft teruggebracht, zou het deze nu weer mogen verhogen. En waarom zou je je energie dan niet uit steenkool halen, met het risico dat je een energie produceert die bijna even vervuilend is als de energie die bij de verbranding van autobanden vrijkomt! Duitsland heeft het recht dit te doen.
Als dergelijke verklaringen worden afgelegd door een land dat gezien wordt als een pionier in de omschakeling op duurzame energie, dan moet dat wel tot beroering leiden onder milieuactivisten. Maar de Duitse milieudeskundigen zijn niet ontevreden, want zij hebben dit rapport zelf opgesteld. De Heinrich Böll Stichting is namelijk een denktank van de Duitse partij de Groenen. Dan houdt alles op. De milieubeweging krijgt steun van de minister van Milieu, Peter Altmaier, die onlangs in Die Zeit verklaarde dat Duitsland uiterlijk in 2020 35 procent van zijn elektriciteit uit duurzame energiebronnen zou betrekken. Maar dan blijft er nog altijd 65 procent over.
Hebben milieuactivisten hun verstand verloren?
Peter Altmaier heeft er een groot aandeel in gehad dat Duitsland nu weer teruggrijpt op steenkool. Geen enkel ander land bouwt momenteel zo veel cokes gestookte centrales als Duitsland, namelijk 23. De meeste daarvan zullen bruinkool gaan verbranden – de meest vervuilende onder de fossiele energiebronnen – waarbij er een uitstoot van 150 miljoen ton CO2 in de atmosfeer terecht zal komen, en dat alles met instemming van de Groenen.
Zijn de Duitse milieuactivisten dan gek geworden? In zekere zin wel, ja. Sinds Angela Merkel in maart 2011, enkele dagen na de ramp met de Japanse kerncentrale in Fukushima, aankondigde dat zeven van de zeventien Duitse kerncentrales zouden worden gesloten, hebben zij alleen nog maar oog voor de bondskanselier. Het besluit van de Duitse regering – dat officieel bekrachtigd werd op 30 mei 2011 – om alle in bedrijf zijnde centrales [uiterlijk in 2022, red.] definitief stil te leggen, betekende dat de droom van de milieubeweging eindelijk uitkwam en luidde het begin in van de ‘groene revolutie’.
EU-systeem voor de emissiehandel mislukt
Politiek gezien was het besluit van de bondskanselier om kernenergie af te schaffen niet bijzonder heldhaftig, aangezien zeventig procent van de Duitsers zich na de ramp in Fukushima tegen kernenergie uitsprak. Voorafgaand aan dit besluit hadden er echter duidelijke vooruitzichten moeten worden vastgelegd, en dat is niet gebeurd. Aanvankelijk was het de bedoeling dat Duitsland kernenergie geleidelijk zou afzweren, door deze steeds meer door duurzame energie te gaan vervangen. Maar in plaats daarvan zal Duitsland in slechts tien jaar tijd twintig procent van zijn elektriciteitsproductie verliezen.
In het begin verwachtte iedereen nog dat gas de natuurlijke vervanger van kernenergie zou worden. Deze verwachtingen werden echter beschaamd, omdat het EU-systeem voor de emissiehandel (SCEQE of Emission Trading System - ETS) zijn beloften niet waarmaakte. Dit systeem bepaalt de maximale quota aan broeikasgassen die ondernemingen mogen uitstoten en verleent aan iedere onderneming, met inbegrip van energieproducenten, een vergunning voor het uitstoten van CO2. Ondernemingen die hun emissies hebben weten te beperken, kunnen ongebruikte quota verkopen aan bedrijven die al boven hun grens zitten.
Als het ETS goed gewerkt had, had steenkool geen enkele kans gehad om als energiebron stand te houden tegenover aardgas, dat drie keer zo weinig CO2-vervuiling oplevert. De bedenkers van het ETS hadden alleen niet voorzien dat Europa zou wegzinken in een economische crisis, die de vraag naar energie behoorlijk heeft doen afnemen. Daardoor bleven de producenten van elektrische stroom met ongebruikte quota CO2-uitstoot zitten, die in prijs gekelderd waren. Op dit moment kost een vergunning om een ton CO2 uit te stoten ongeveer 7 euro. Maar volgens het Instituut voor Technologie uit Karlsruhe zou die prijs rond de 35 euro moeten liggen, als je wilt bereiken dat stroom uit aardgas goedkoper is dan stroom die uit steenkool wordt gewonnen.
Terwijl er in het Duitse parlement stemmen opgingen om gedeeltelijke instandhouding van kernenergie te eisen, beweren de Groenen voorstander van steenkool te zijn. Dat is echt ongekend voor een milieupartij. "Wij zijn bereid om in te stemmen met een tijdelijke terugkeer naar steenkool als energiebron, om Duitsland te behoeden voor de verwoestende gevolgen van kernenergie. Waar het ons allemaal uiteindelijk om te doen is, is de bescherming van het milieu", zo verklaarde de fractieleider van de Groenen in de Bondsdag, Jürgen Trittin.
Gaat het hier inderdaad om het belang van onze planeet of vallen de belangen van de energiereuzen en het zogenaamde welzijn van Moeder Aarde heel toevallig samen? Hoe het ook zij, het zijn niet automatisch de milieubelangen die vooropstaan, zoals blijkt uit het trieste geval van de Duitse zonne-energie.
In Duitsland bereikt de zon haar hoogste punt
Duitsers zijn op zijn zachtst gezegd dol op zonne-energie. Het grondgebied van ons buurland ontvangt ongeveer evenveel zonnestralen als Alaska. En toch beschikt Duitsland in zijn eentje over installaties voor zonne-energie met een totale capaciteit die nagenoeg even groot is als het vermogen van alle andere zonnecelinstallaties over de hele wereld. "Je kunt het vergelijken met inwoners van Alaska die opeens ananassen gaan telen", merkte de vice-fractievoorzitter van de [conservatieve, red.] CDU, Michael Fuchs, onlangs schamper op.
Die ananassen kosten de Duitsers extreem veel geld. Dat het absurd is om te investeren in zonne-energie, is heel duidelijk beschreven in de publicaties van de econoom Joachim Weimann. Hij is van mening dat als de 9 miljard euro die dit jaar aan zonne-energie is besteed, in windenergie was gestoken, er vijf keer zoveel elektriciteit opgewekt had kunnen worden, en tot wel zes keer zoveel als er in waterkrachtenergie was geïnvesteerd. Op dezelfde wijze hoef je om de CO2-emissies met een ton te verminderen, slechts 5 euro te investeren in de isolatie van een gebouw, tegen 20 euro in een nieuwe gascentrale en 500 euro in zonne-energie.
Milieubescherming moet winstgevend zijn
Ondanks deze exorbitante kosten heeft de Duitse regering de sector jarenlang gesteund, in de hoop – zoals Weimann beweert – dat de Duitse fabrikanten van zonnecellen, die flink gesubsidieerd werden, een dominante positie op de wereldmarkten zouden verwerven. Maar toen twee jaar geleden bleek dat de Chinezen zonnecellen konden produceren die de helft goedkoper waren dan die van de Duitsers, trok Berlijn zijn steun in. Dit leidde tot een golf van faillissementen in Duitsland.
Als de uitgaven voor duurzame energie waren ingezet vanuit de logica om het milieu te beschermen, dan had zonne-energie nooit het daglicht gezien in Duitsland. Maar in de praktijk draait de Duitse ‘groene revolutie’ niet zozeer om het milieu, als wel om winst en om het verlangen gespecialiseerde marktsegmenten te creëren waarin de Duitse ondernemingen onverslaanbaar zouden kunnen worden.
Aangezien bondskanselier Merkel erin geslaagd is de milieuactivisten voor steenkool te winnen, zou zij ze waarschijnlijk net zo goed tot kernenergie kunnen bekeren. De Duitse economie zou daar echter geen enkel belang bij hebben, aangezien kernenergie het domein van de Fransen is. De bescherming van het milieu moet in de allereerste plaats winstgevend zijn.
Duurzame energie
Een wet die zijn succes overstijgt
Een van de grootste problemen van de ambitieuze ‘groene revolutie’ die een jaar geleden door Angela Merkel werd gestart, zijn de hoge kosten voor de gebruikers, schrijft Der Spiegel. Het nieuwsmagazine legt het probleem omtrent de Wet op duurzame energie (EEG), spil waarom de 'revolutie' draait, op volgende wijze uit:
Maatschappijen die windmolenparken, zonnepanelen en biogasinstallaties beheren, ontvangen gedurende een aantal jaren een gegarandeerd bedrag op de verkoop van de door hen geproduceerde energie. Distributiemaatschappijen kopen de energie in voor een bedrag dat aanzienlijk hoger ligt dan de marktprijs. Het verschil wordt via de energierekening doorberekend aan de klanten. De wet EEG verzekert investeerders in duurzame energie van hoge winsten en maakt het aantrekkelijk om nieuwe installaties te bouwen. De wet levert echter één probleem op, namelijk dat hij te goed heeft gewerkt. In plaats van geleidelijk toe te nemen is het aantal ‘groene’ installaties in hoog tempo gegroeid. Daardoor stijgen de kosten sneller dan verwacht. Op dit moment betaalt een gemiddeld huishouden 144 euro per jaar voor die subsidies, maar in 2013 zou dit bedrag kunnen oplopen naar 200 euro. [...] Zulke bedragen zijn dermate hoog dat de sociale ongelijkheid in Duitsland erdoor wordt aangescherpt. Langdurig werklozen ontvangen bijvoorbeeld een vast bedrag voor elektriciteit, maar kunnen geen energiezuinige elektrische huishoudelijke apparaten aanschaffen.
Minister Altmaier van Milieu overweegt dan ook om het subsidiestelsel te veranderen, aldus Der Spiegel.
