Nieuws Demonstraties Turkije

Alles zal bij het oude blijven

De demonstraties tegen de Turkse premier Recep Tayyip Erdoğan worden vaak vergeleken met de revolte van mei 1968. Maar destijds wilden de jongeren op straat het systeem omverwerpen, terwijl ze vandaag vechten voor het overleven van de verzorgingsstaat.

Gepubliceerd op 11 juni 2013 om 13:08

Het heeft altijd iets bedwelmends als je naar een volksopstand kijkt, of die nu in Istanbul, Frankfurt, Athene, Madrid of Londen plaatsvindt. Innerlijk moedig je de woedende strijd voor gerechtigheid vol hartstocht aan, omdat je de wereld juist als burger van een welvaartsstaat als onrechtvaardig ervaart, hoewel je in Duitsland zelf in de regel niet meer hoeft te lijden onder repressie en nood. Er sluipt ook snel een soort guerrilla-romantiek binnen. Demonstranten op het Taksimplein in Istanbul dragen t-shirts met de beeltenis van de held van de Cubaanse revolutie, Che Guevara, vertelde een Duitse radioverslaggever opgetogen. En daarmee legde hij meteen al een dwaalspoor.
Al snel na het enthousiasme is er de laatste jaren sprake geweest van frustratie. De onlusten in Griekenland, Spanje en Engeland hebben net zo min effect gesorteerd als de wereldwijde Occupy-beweging. Het ontbreekt aan revolutionaire glamour, aan elan, aan kracht. Maar waar het vooral aan ontbreekt, is aan goede vergelijkingsmogelijkheden voor de waarnemers. Want ook in de 21ste eeuw spiegelt de guerrilla-romantiek zich nog steeds aan het sleuteljaar 1968.

1968

Het is ook niet eenvoudig om aan de guerrilla-romantiek te ontkomen. 1968 is weliswaar slechts een symbool, omdat in het algemeen bewustzijn bij dit jaar zo'n beetje alles hoort, wat zich tussen 1954 en 1973 aan opwindende zaken heeft afgespeeld, van Bob Dylans koffiehuisconcerten tot de strijd in de jungle van Latijns-Amerika, de Parijse barricaden en de veronderstelde groepsseks in Duitse woongemeenschappen. De popcultuur wordt tot op de dag van vandaag bepaald door dit eigenaardige verlangen naar deze revolutionaire tijd, die zeer veel volwassenen van nu hoogstens als kind kunnen hebben meegemaakt. Maar omdat de burgerrechten- en volksbewegingen uit die tijd werkelijk iets hebben veranderd, blijven zij tot nu toe ook politiek gezien het gangbare vergelijkingsmodel.
Het beslissende verschil tussen 1968 en 2013 is echter datgene waar de aanval zich op richt. In 1968 ging het erom zich los te maken van het verleden en de maatschappelijke verhoudingen te veranderen. In 2013 gaat het erom het verleden overeind te houden en ervoor te zorgen dat er zo weinig mogelijk verandert. In Europa en Amerika betekent dit een strijd om de verworvenheden van de twintigste eeuw. In 1968 wilde je in geen geval zo worden als je ouders. In 2013 wil men onvoorwaardelijk net zo'n makkelijk leven kunnen leiden als de ouders – zij het liefst niet in hetzelfde huis. Dat laatste is namelijk een lot, dat veel te veel jonge volwassenen heeft getroffen, voor wie de stabiele loopbanen van vroegere generaties buiten beeld zijn gebleven. En als er dan een crisis komt, verandert de vrijheid van het 'nomadische' beroepsleven al snel in armoede.
Dat is geen plotselinge ontwikkeling. Ook de leden van de zogenoemde 'Generatie X' klaagden al dat zij het niet meer zo goed zouden hebben als hun ouders. Dat was begin jaren negentig.

Overleving

Stages, tijdelijke arbeidscontracten, vrije beroepen, zelfs de destijds bejubelde startup-cultuur staan symbool voor het snelle verval van de burgerlijke perspectieven. Daartoe behoren al die dingen, die voor de revolutionairen van 1968 als beklemmende banden van het bekrompen burgermansbestaan golden: pensioenen, eigen huizen, verzekeringen, arbeidscontracten, vakbonden, beschermde gezinnen. En toch waren al deze kleinburgerlijke zekerheden dingen, waar de burgerij en de arbeidersklasse een eeuw lang voor hadden gestreden.
In Spanje en Griekenland is een dergelijk burgerbestaan nauwelijks nog mogelijk, en in Engeland en de Verenigde Staten loopt het inmiddels gevaar. Nu zijn de onlusten in Turkije veel gecompliceerder dan in andere mediterrane staten. Naast de Guevara-t-shirts zie je ook de vaandels van conservatieve kemalisten (de aanhangers van de grondlegger van de seculiere staat in Turkije) en de banieren van de Islam. Maar toch gaat het ook daar om het behoud van het bestaande en niet om de omverwerping van het systeem.
De parallel met Stuttgart 21 [het controversiële project voor het nieuwe treinstation in Stuttgart, red.] is geen toeval. Het drama van de structuurverandering speelt zich in Duitsland binnen bepaalde grenzen af. De vloerschade van de eurocrisis is te overzien. En toch begrijpt men ook hier langzamerhand dat de revolutionaire furie pure vertwijfeling is, en de opstand geen omverwerping, maar een strijd om overleving. De verdediging is echter niet zo sterk als de aanval. Want bij de verdediging ontbreekt de triomf van de verovering.

Nieuwsbrief in het Nederlands
Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp