Kies een taal
Vanaf vandaag [28 september, red.] ligt het satirische tijdschrift Titanic met een gloednieuwe cover in de schappen. In het geval van Titanic is eigenlijk alleen de omslagfoto nog onderwerp van gesprek, want de inhoud van het blad doet er allang niet meer toe. Op de cover staat [de echtgenote van de voormalige Duitse president, red.] Bettina Wulf die door een gewapende moslimstrijder wordt bedreigd of verdedigd, afhankelijk van ieders eigen opvatting, daar doen we liever geen uitspraak over. Het is een kinderachtige montage die de besluiteloze en laffe instelling van het blad illustreert. Gaat het om mevrouw Wulff en haar wens, waar al genoeg grappen over zijn gemaakt in Duitsland, om de aandacht van de media op zich te vestigen?
Dat onderwerp is trouwens ook allang niet meer actueel en dat is ook meteen een probleem van het blad: het blijft maar oude koeien uit de sloot halen. Of gaat het meer om een actie van een paar grapjassen op de redactie, die er plezier in scheppen om af te tasten hoe kort het lontje van moslims is en of ze inderdaad zo zijn als we denken: dat ze met gordels vol explosieven de redacties van satirische bladen in Frankrijk en Duitsland komen binnenvallen en zo het bewijs leveren dat de studentikoze krantenhumor van deze grapjassen inderdaad effect heeft.
Omdat enkele duizenden mensen in Egypte, Syrië en Iran al woedend te hoop zijn gelopen tegen de anti-islamfilm 'Innocence of Muslims', uitten Duitse politici hun bezorgdheid over de aangekondigde actie van Titanic. Minister Westerwelle van Buitenlandse Zaken riep al op om geen olie op het vuur te gieten. Tegelijkertijd wil de Franse politica Christina Boutin stappen ondernemen tegen het Franse weekblad Charlie Hebdo, omdat ze van mening is dat de daarin getoonde karikaturen van Mohammed een basis vormen voor het aanzetten tot haat. [Europarlementariër, red.] Daniel Cohn-Bendit ging op televisie volledig uit zijn dak en noemde de makers van Charlie Hebdo idioten en masochisten, die zich wentelen in hun eigen angst. Nou ja.
Scherpe pennen tegen kromme zwaarden
Zelden stond satire zozeer in de publieke belangstelling als dezer dagen. Zelden was de opwinding over satirische tekeningen en covers in Duitsland en vooral Frankrijk zo groot. Zelden deden er zoveel voor- en tegenstanders van satire hun zegje, waarbij ze soms ongehoorde eisen en waarschuwingen lieten horen. [De Duitse onderzoeksjournalist, red.] Günter Wallraff hoopt dat de Europese media compleet worden overspoeld met karikaturen die kritisch staan tegenover de islam, zodat de "demonstratie van vrijheid" - en Wallraff meent dat serieus – niet beperkt blijft tot een handjevol vrienden van de vrijheid.
Deze ontroerende dapperheid is in feite de hartstochtelijke woede van nieuwe burgerlijke dwingelanden die van mening zijn dat de liberale openbare orde elke dag omver kan worden geworpen door over hun toeren geraakte moslimextremisten en dat we onszelf ook met de middelen van de heilige kunst kunnen beschermen. Scherpe pennen tegen kromme zwaarden.
Jammer alleen dat satire uitgerekend op het moment dat er veel ophef over wordt gemaakt slechter is dan ooit tevoren. Het probleem is nog niet eens zozeer de ambachtelijke middelmatigheid van de tekeningen die tekenaar Chab voor Charlie-Hebdo maakte. Het trieste zit hem in de inhoudelijke armoede van al deze beelden, montages en grapjes, die immers alleen maar op het gevoel zijn gericht. Het enige sensationele eraan zit hem in het feit dat er wordt geëxperimenteerd op een volledig nieuw terrein, dat vooral zo aantrekkelijk is omdat niemand kan inschatten wat er gaat gebeuren. Leggen ze zich erbij neer of steken ze iets aan? Het heeft geen zin meer om politici te kijk te zetten. Dat is voorbehouden aan derderangs cabaretiers op televisie, die niet eens merken dat hun flauwekul nog afgezaagder is dan een redevoering van een politicus.
Iets bereiken door het kwetsen van religieuze gevoelens
Als satiricus kun je tegenwoordig alleen nog echt iets bereiken door religieuze gevoelens te kwetsen. Dit leidt namelijk ook met weinig inspanning tot succes: de paus laat juridische stappen ondernemen en de vereniging van moslims klaagt dat de religieuze gevoelens van haar leden worden gekwetst. Het weerwoord van satirici daarop is weer stoer, grondwettelijk en patriottisch: 'in een vrij land moet ook zoiets mogelijk zijn'.
Hoofdredacteur Leo Fischer van Titanic zegt: “Moslims moeten zich er maar bij neerleggen dat er grapjes over hen worden gemaakt." Ja, dat is natuurlijk wel waar, maar ook een beetje flauw. Naar het zich laat aanzien, zullen ze zich daar ook wel bij neerleggen en moeten wij accepteren dat de politieke satire in Duitsland ook de komende jaren ons nauwelijks tot denken zal aanzetten. Maar daar zijn wij ook al aan gewend.
