Kies een taal
We kunnen niet zonder macht en juist daarom moet er paal en perk aan worden gesteld. Hannah Arendt schreef al dat macht niet hoeft te worden gerechtvaardigd, aangezien hij ‘inherent is aan elke politieke gemeenschap’. Maar macht heeft wel een wettelijke basis nodig. De uitoefening van de gereguleerde, openbare politieke macht biedt de gelegenheid om hem te beperken, terwijl hij tegelijkertijd zo goed mogelijk in overeenstemming wordt gebracht met de legitimiteit en individuele vrijheid, dat wil zeggen met de principes en de praktijk van de constitutionele democratie.
Dit schreef Hannah Arendt in 1971, als commentaar op datgene, wat de Amerikaanse publieke opinie dankzij de media begon te ontdekken, namelijk gevallen van systematisch machtsmisbruik, gepleegd door het Witte Huis, om de rol van de geheime dienst en het ministerie van Buitenlandse Zaken in Indochina en Vietnam sinds WO II te verhullen. Machtsmisbruik is een zeer ernstig feit: het verwoest de politieke gemeenschap omdat burgers worden gereduceerd tot de status van onderdanen, en door ze in het ongewisse te laten, zijn ze niet in staat om met kennis van zaken te oordelen. Daarmee laat machtsmisbruik de mensen die regeren de ultieme vrijheid om te doen wat ze willen.
Machtsmisbruik ondermijnt het vertrouwen. Zonder vertrouwen kunnen er geen politieke relaties bestaan in een samenleving die is gebaseerd op het recht. Het liberalisme heeft dit probleem min of meer aangepakt, door enerzijds toe te geven dat macht noodzakelijk is en anderzijds dat de uitoefening van die macht bij mensen de neiging aanwakkert om er nooit genoeg van te krijgen en er dus misbruik van te maken. Macht voedt de honger naar macht met een fatale escalatie naar alleenheerschappij. Moderne grondwetten gaan allemaal uit van het principe dat je altijd op je hoede moet zijn voor misbruik door de mensen die de macht uitoefenen. Daarom worden de overheidsfuncties ook geïnstitutionaliseerd en wordt de politieke macht omlijst door strenge, heldere regels.
Van heerschappij naar overheersing
Vanuit deze liberale opvatting heeft het idee postgevat dat de enige legitimiteit die politieke macht zou kunnen verwerven de wettigheid is die voortvloeit uit het respecteren van de individuele vrijheden en dus van het beperken en controleren van de macht (beperking in duur en intensiteit dankzij verkiezingen, controle van het grondwettelijk karakter en scheiding van machten), met alle verplichtingen, waaraan de regerende klasse zich evenmin kan onttrekken.
Als de grenzen, opgelegd door het fatsoen van deze vrijheid, worden overschreden, betekent dit dat men zich buiten de wet plaatst (een daad van rebellie die John Locke ertoe bracht om ongehoorzaamheid en rebellie te rechtvaardigen. Hij voegde hieraan toe dat het volk jammer genoeg eerder in staat is om misbruik te ondergaan dan zich te verzetten tegen de machthebbers). Als macht willekeur wordt, is het geen politieke macht meer. Dan wordt het absolute heerschappij en dus een pure macht, die tot gevolg heeft dat degenen die hem ondergaan slaafse onderdanen worden: dat is het grote verschil tussen overheersing en regering.
Manipuleren, verdoezelen en verzwijgen van feiten
De overwegingen van Hannah Arendt zijn wonderwel van toepassing op dat wat zich momenteel in Italië afspeelt. Het feit dat het in dit geval niet om een onrechtvaardige oorlog gaat, maar om erotische relaties met minderjarigen en jonge vrouwen verandert de aard van de willekeur niet. Het maakt het hoogstens nog weerzinwekkender en vernederender. Ook in het geval van Italië worden wapens als het manipuleren, verdoezelen en verzwijgen van feiten gebruikt door een regering die een ‘crisiscentrum’ heeft ingesteld om "de waarheid van de premier te herschrijven over het telefoontje naar het hoofdbureau van politie" [met het verzoek om een minderjarige prostituee vrij te laten].
Aan het verzwijgen van de waarheid werd nog een weloverwogen verdraaiing van de feiten toegevoegd, die Italië en zijn internationale betrekkingen in een aantal opzichten in een kwaad daglicht stelt: in het telefoongesprek, bedoeld om de politie ervan te overtuigen dat het minderjarige meisje moest worden vrijgelaten, werd beweerd dat ze het nichtje van de Egyptische president Hosni Moubarak was. De Italiaanse premier gebruikt zijn autoriteit als hoeder van het nationale belang om zijn eigen ongeoorloofde gedrag te verhullen. Misbruik dus in de ruimste zin van het woord, een belediging tegenover zijn eigen land en het op leugenachtige wijze aan de kaak stellen van een buitenlandse mogendheid.
In een constitutionele democratie krijgen de premier en zijn ministers (de uitvoerende macht) hun legitimiteit op basis van het oprichtingspact, dat de regels van hun benoeming en de duur van hun ambt voorschrijft. Maar ook, indien nodig, hun ontslag, zodat ze op normale wijze kunnen worden berecht voor "delicten die ze hebben gepleegd tijdens het uitoefenen van hun functie". Deze regels en grenzen kwalificeren de politieke actie als openbare actie, waarmee wordt bepaald dat deze actie tot de politieke gemeenschap behoort en niet tot degene die hem uitoefent. Die kan zijn persoonlijk oordeel dan ook niet vervangen door omstandigheden die door de wet worden voorgeschreven in zijn relatie tot staatsinstellingen.
De openbare dimensie van de macht wordt door misbruik geblokkeerd, omdat de uitoefening van die macht in dat geval tot een strikt persoonlijk feit wordt gemaakt. Op dat moment wordt macht een brute kracht, een onbeperkte macht in de handen van degene die macht hanteert als een instrument van de bevoorrechten. Als een staatsman de normen en waarden schendt die zijn actie in goede banen moeten leiden, eist hij de macht op en past die aan zijn eigen belang aan.
