Kies een taal
Wat is onze moderne samenleving kwetsbaar geworden! Eén enkel natuurverschijnsel, hoewel hoogst ongebruikelijk, heeft niet alleen het luchtvervoer grotendeels lamgelegd en daarmee het leven in Europa ontwricht; het heeft Europa zelfs afgesloten van de rest van de wereld. Hoog tijd dus om ons te bezinnen op de wijze waarop we tegenwoordig ons leven inrichten.
Het is duidelijk welke belangrijke les we uit de afgelopen dagen kunnen leren. Mensen over lange afstanden vervoeren, kan uitsluitend via het luchtruim. Toegegeven, de zeeroutes zijn nog altijd open en gigantische containerschepen blijven goederen en grondstoffen in- en uitvoeren. Het is mogelijk, weliswaar met enige moeite, over land en per veerboot door Europa te reizen, hoewel die laatste manier van vervoer onder grote druk staat. Maar ik ben er nu wel achter gekomen dat Europa ontzettend groot is.
Zonder goedkoop en snel luchtvervoer kun je niet voor een vrijgezellenweekend naar Estland, met je gezin vakantie vieren op Mallorca of een pan-Europese zakenconferentie in Duitsland beleggen. Activiteiten die de meesten van ons als gemeengoed beschouwen, zijn dan gewoon onuitvoerbaar. Afgezien van vakanties kunnen we ook mondiale bedrijfsevenementen of politieke conferenties wel op onze buik schrijven. Stelt u zich eens voor wat er was gebeurd als de aswolk Europa ten tijde van de milieutop in Kopenhagen vorig jaar november had bedekt. Zelfs de grote leiders van deze wereld hadden dan geen kant op gekund.
Zonder vliegverkeer zou onze wereld totaal veranderen. Hier in Europa zouden de perifere regio’s de dupe zijn omdat zij van het centrum van ons continent zouden worden afgesneden. Dat zou niet alleen slecht uitpakken voor Estland maar ook voor Schotland. In een breder verband zou Europa's relatie met de Verenigde Staten afstandelijker worden. Voor China zou het lastiger worden zijn goederen aan de VS te verkopen en daarom zouden de Chinezen zich meer op Azië gaan richten. Misschien is de grote economische kracht van de globalisering zo in onze maatschappij verankerd dat we niet voor de teloorgang van die globalisering hoeven te vrezen. Er zou echter wel een trend ontstaan naar een meer regionale en minder mondiale wereld.
De wereld zou minder democratisch worden, in die zin dat reizen weer zou zijn voorbehouden aan een paar rijken met veel vrije tijd, zoals zo’n honderd jaar geleden. We vergeten vaak dat goedkoop luchtvervoer ten diepste egalitair is: massa’s mensen hebben nu de kans iets waardevols te beleven, andere samenlevingen te bezoeken en van onbekende culturen te proeven. Deze les lijkt me van meer betekenis dan het meer directe effect op de economie, waarnaar begrijpelijkerwijs de aandacht op dit moment vooral uitgaat.
Onze wereldwijde 'just-in-timeproductie' is extreem gevoelig voor elke verstoring en de chaos breidt zich momenteel uit tot Afrika en Oost-Azië. Niet alleen Europeanen hebben onder de situatie te lijden. Sommigen vinden het wellicht een tikkeltje decadent dat wij groenten van buiten het seizoen of bloemen vanuit Kenia invliegen, maar heel veel mensen daar zijn voor hun levensonderhoud van die handel afhankelijk.
Het is echter ook belangrijk te erkennen dat er niet louter negatieve kanten aan de hele situatie zitten. Als de huidige chaos het bedrijfsleven ertoe brengt robuustere productie- en distributiesystemen te ontwerpen, dan zal dat niet alleen tot meer efficiëntie leiden, maar ook tot een betere afstemming op onze werkelijke behoeften en wensen. Om een eenvoudig voorbeeld te noemen: op internet werken de zoeksystemen voor vervoer over land binnen Europa veel slechter dan die voor het luchtverkeer. Het zou even gemakkelijk moeten zijn om een trein- of busreis van Stockholm naar Brussel te boeken als een vlucht tussen deze beide plaatsen en dat is beslist niet het geval.
Als deze ervaring ons doet beseffen dat Europa enorm groot is en dat dit gigantische gebied om een beter gecoördineerde vervoersinfrastructuur vraagt, is dat een begin. Maar ook niet meer dan dat. De meest dringende vraag is hoe we de reeds bestaande fysieke infrastructuur effectiever kunnen gebruiken. Is er bijvoorbeeld sprake van onnodige bureaucratie bij de grensposten van de EU? Vervolgens moeten de fysieke knelpunten in het spoorweg- en wegennet in kaart worden gebracht, plaatsen waar relatief kleine investeringen al voor een betere doorstroming in het hele systeem kunnen zorgen. Wellicht zal het luchtvaartnetwerk binnenkort weer adequaat functioneren, maar het zou absoluut een gemiste kans zijn als we geen lering uit deze ervaring trokk en en verzuimden het vervoer over land drastisch te verbeteren.
Het klinkt nogal cliché om te zeggen dat mensen pas beseffen hoe dierbaar iets voor hen is wanneer ze het kwijtraken… De gebeurtenissen van de afgelopen dagen herinneren ons er echter aan dat het hier een waarheid als een koe betreft. Sommigen van ons kunnen voorlopig niet naar huis. En in heel Europa moeten we het tijdelijk zonder vliegverkeer stellen. Laten we straks, wanneer de vliegtuigen weer als vanouds vliegen, met meer beleid en wijsheid van deze prachtige vrijheid gebruik maken.
Europese Unie
Lege vergaderingen door vliegverbod
"Lege stoelen zijn niets nieuws voor Europa. Maar door de sluiting van het Europese luchtruim zijn het er deze dagen wel heel veel geworden, waardoor bijeenkomsten worden uitgesteld of afgezegd", schrijft Le Soir. Deze Belgische krant publiceert een lijst van alle verkorte, geannuleerde en uitgestelde Europese vergaderingen. De raad van de ministers van Landbouw, die oorspronkelijk bijeen zou komen op maandag 19 april is tot nader order uitgesteld. De vergadering van ministers van Financiën heeft het afgelopen weekend wel plaats gevonden in Madrid, maar vanaf zaterdag liep het aantal deelnemers fors terug : "elke minister wilde zo vroeg mogelijk weer weg", schrijft het Brusselse dagblad. "Bovendien betaalde voorzitter Spanje het retourtje Brussel – 20 uur in de bus – voor journalisten die verslag deden van dit evenement".
Dat de plenaire vergadering van het Europees parlement, maandag 19 april, koste wat het kost gehouden moest worden heeft bij de vertegenwoordigers tot kwade reacties geleid aan het adres van de voorzitter, Jerzy Buzek, schrijft Jean Quatremer op zijn blog Coulisses de Bruxelles. Buzek zelf was vertrokken naar de begrafenis van Lech Kaczyński en bleek "niet in staat de plenaire vergadering te annuleren", die toch op een "hachelijke onderneming" leek uit te lopen. Ruim honderd vertegenwoordigers van de 736 waren bij de sessie aanwezig, vervolgt Quatremer, de anderen waren noodgedwongen thuisgebleven door het gesloten luchtruim. "Door deze ongehoorde miscommunicatie" is de vergadering verkort. Deze zal woensdag eindigen in plaats van donderdag en de besluiten waarover gestemd had moeten worden, zullen, bij gebrek aan genoeg stemmen, worden meegenomen naar de volgende vergadering. Dinsdagochtend was een debat over de gevolgen van de aswolk georganiseerd. "Om het antwoord te krijgen, hoef je alleen maar naar de lege rijen van de vergaderruimte te kijken", schrijft Quatremer ironisch. Om te besluiten met : "voor de grap: zou het parlement de brave burger kunnen laten weten hoeveel deze loze vergadering gekost heeft?"
