Kies een taal
Naast de magie waarmee sport altijd is omgeven schermen organisatoren en multinationale sponsors van de Olympische Spelen vaak met drie argumenten om de astronomische bedragen te rechtvaardigen die overheden aan dit evenement besteden: volgens een rapport van het Britse parlement is voor de Spelen in Londen meer dan 15 miljard euro uitgegeven, zeven keer meer dan in 2005 werd begroot.
Het eerste argument dat wordt aangedragen is dat de Spelen een onmiddellijke positieve impact op de economie hebben, omdat er honderdduizenden deelnemers en toeristen door worden aangetrokken. Bovendien biedt de aanwezigheid van duizenden leidinggevenden van internationale bedrijven talloze mogelijkheden om investeringen aan te trekken. De Britse premier David Cameron zei vorige week dat de opbrengsten van de Olympische Spelen tegen de 16 miljard euro lopen.
In de tweede plaats maken de Olympische Spelen en andere grote evenementen het mogelijk om achterstandswijken als het Londense East End, waar het stadion en het Olympisch dorp zijn gebouwd, op te knappen. Barcelona '92 wordt dikwijls als paradigma aangehaald van de Spelen als katalysator van stadsvernieuwing.
En ten derde zullen de strakke buikspieren van vrouwelijke sporters als Jessica Ennis of Usain Bolt het volk in onze steeds meer sedentaire samenlevingen waarin overgewicht en obesitas epidemische vormen aannemen, aanmoedigen om meer te bewegen.
Gewone toeristen blijven weg
"Verbazingwekkend", aldus Mark Perryman, auteur van het boek Why the Olympics aren't good for us(OR Books, 2012), "want uit alle onderzoek blijkt dat geen van deze drie argumenten overeenkomt met de realiteit".
Dat kan een wat overdonderend commentaar lijken, maar al na één week Londen kon het eerste argument voor de Olympische Spelen in twijfel worden getrokken. Gewoonlijk brengen anderhalf miljoen binnen- en buitenlandse toeristen in augustus een bezoek aan Londen, maar volgens Michael Burke, economisch adviseur van voormalig burgemeester Ken Livingstone, heeft naar schatting de helft daarvan besloten om dit jaar weg te blijven vanwege alle logistieke problemen die de Spelen met zich meebrengen.
Die terugloop wordt slechts gedeeltelijk gecompenseerd door de ongeveer achthonderdduizend Olympische toeristen. "Alle gewone toeristen zijn weggebleven, wat niet zonder gevolgen zal blijven voor de economie", meent Burke.
Alleen de internationale ketens in de nieuwe megamall van Westfield, gebouwd naast het Olympisch park van Stratford en eigendom van een Australisch vastgoedbedrijf, maken deze weken in Londen meer omzet dan normaal.
Begin van de Griekse cultuur van verkwisting
Er is weinig reden om aan te nemen dat de economische gevolgen van de Spelen positief zullen uitvallen. In Griekenland steeg het bbp in de jaren voor de Spelen (1997 tot 2004) met 1,5 procent, maar daarna "is de groei afgenomen, om niet te zeggen volledig tot stilstand gekomen", zegt Evangelia Kasimati, als Grieks econome verbonden aan de Universiteit van Bath en auteur van een recent rapport over de Spelen in Athene.
Het scheppen van werkgelegenheid voor de bouw van de installaties, het garanderen van de veiligheid of het gidsen van toeristen is slechts van korte duur. In de drie maanden na de Spelen van Athene in 2004 werden volgens Kasimati zeventigduizend banen geschrapt, voornamelijk in de bouw. De honderdduizenden gidsen, monitoren en veiligheidsbeambten die op het laatste moment waren ingehuurd door particuliere bedrijven als G4S, was eenzelfde lot beschoren.
Op de langere termijn hebben de Spelen in Athene -"die vrijwel geheel zijn gefinancierd met overheidsgeld", aldus Kasimati - "een slechts heel bescheiden economische impact" gehad. Veel Grieken denken nu dat de cultuur van verkwisting van overheidsgeld die in de Griekse bureaucratie al epidemische vormen had aangenomen door de Spelen alleen nog maar verder is aangewakkerd.
De iconische gebouwen en het nieuwe tram- en metronet hebben buitenlandse bedrijven als Siemens en sterarchitecten als Santiago Calatrava veel werk opgeleverd, maar hebben de belastingbetaler onevenredig veel geld gekost, namelijk minstens 12 miljard euro, vier keer meer dan aanvankelijk was begroot. De Griekse staat probeert nu om sommige Olympische installaties, als onderdeel van het gedwongen privatiseringsplan, voor een koopje van de hand te doen.
De wereld op zijn kop
Het door de Olympische Spelen opgelegde model voor stadsvernieuwing is soms de wereld op zijn kop. "Zowel in Athene als in Sydney heeft het de grootste moeite gekost om andere gebruiksmogelijkheden te vinden voor de Olympische parken", zegt Beatriz García, als deskundige op het gebied van de Olympische Spelen verbonden aan de Universiteit van Liverpool.
Over de vernieuwing van East End is García optimistischer dan Perryman: "De Spelen zullen een creatieve impuls geven met mogelijkheden voor economische groei." Mettertijd zal net als in Barcelona "een nieuwe wijk ontstaan rond het Olympisch dorp en de voorzieningen." Maar net als in Barcelona vragen sommigen zich af tot welke klasse die gemeenschap zal behoren.
Er is evenmin veel bewijs dat het derde argument ten gunste van de Olympische Spelen op feiten berust. "Er is slechts anekdotisch bewijs dat het publiek door de Spelen meer aan sport gaat doen", waarschuwt het rapport A lasting legacy for London. Na de Spelen in Sydney werd alleen een stijging waargenomen van het aantal deelnemers aan aerobic. Na die van Athene werd inderdaad een onmiddellijk effect geconstateerd, maar later zakte dat weer terug tot het oude niveau.
Commentaar
Te veel spelen funest voor de Spelen
“Bij de Olympische Spelen zijn er sporten die - het woord zegt het al - op spelen lijken", schrijft Massimo Gramellini. De columnist van La Stampa vraagt zich af of er niet te veel speelse onderdelen zijn:
Ik vind die jonge meisjes met linten en hoepels prima, maar soms vraag ik me toch af of we nu bij de Olympische Spelen of in het circus zijn. Waarom is badminton wel toegestaan en tafelvoetbal niet? En spelen op een flipperkast? Touwtrekken zou een prachtig schouwspel op de televisie zijn, en dan heb ik het nog niet eens over zaklopen. Vroeg of laat zal dit deel uitmaken van de officiële disciplines; daar kunt u op rekenen.
Deze overdaad van spelen is volgens Gramellini:
Het symptoom van een beschaving die verpest is door het onvermogen om keuzes te maken en door de obsessie om het iedereen naar de zin te willen maken. […] Gelukkig heeft de mens een selectief geheugen en zal er van de Spelen alleen de herinnering overblijven aan de sporters die hardlopen, zwemmen, de strijd aangaan in een duel en basketbal of volleybal spelen.
