Wie regeert er nu eigenlijk écht in Roemenië?

Als je aan Roemenen vraagt wie er in hun land regeert, antwoorden velen van hen vastberaden: "De geheime diensten." Complottheorieën vormen al sinds jaar en dag de populairste verklaring voor belangrijke politieke gebeurtenissen in het land of daarbuiten. Soms worden natuurrampen zelfs toegedicht aan occulte krachten met verborgen agenda’s.

Onlangs zijn er schandalen in de pers verschenen die hebben geleid tot de ondergang van twee van de meest invloedrijke Roemeense mediamagnaten, waardoor een nieuwe golf van complottheorieën is ontstaan waarin de ‘diensten’ een rol is toebedeeld. Volgens deze theorieën dansen deze diensten namelijk naar de pijpen van president Traian Băsescu.

Val van de magnaten

In september werd een van de rijkste mannen in Roemenië, Sorin Ovidiu Vîntu, oprichter en eigenaar van het mediaconcern Realitatea, gearresteerd en vervolgens vrijgelaten nadat er een onderzoek naar hem was ingesteld. Naar verluidt zou hij iemand hebben geholpen het land te ontvluchten die wegens fraude was veroordeeld. Het dossier omvat een ingestort ‘Ponzi-schema’ vermomd als een investeringsbank, waarmee de herkomst van het vermogen van de heer Vîntu ten minste deels kan worden verklaard.

De val van de magnaten begon in juni, met de arrestatie (en daaropvolgende vrijlating voor nader onderzoek) van Dan Diaconescu, eigenaar en sterjournalist van OTV, het grootste Roemeense televisiekanaal met sensatiejournalistiek. Hij werd beschuldigd van het stalken en chanteren van gekozen ambtenaren en commerciële bedrijven, waaronder een groot biermerk, die naar verluidt grote geldbedragen hadden moeten neertellen om te voorkomen dat de zender met hoge kijkcijfers een negatieve mediacampagne tegen de bedrijven zou voeren.

Geheime diensten doen dagelijks verslag

In beide gevallen waren de transcripten van de privégesprekken van de aangeklaagde mediabonzen met politici, journalisten en andere privépersonen uitgelekt naar de pers, waardoor geruchten de ronde deden dat de geheime diensten deze informatie met opzet naar buiten hadden gebracht om hun baas, de heer Băsescu, gunstig te stemmen en de publieke opinie af te leiden van de heersende economische crisis.

De heer Băsescu heeft de algemene leiding over de spionagediensten in het land, die dagelijks verslag aan hem uitbrengen, maar rechters moeten toestemming verlenen voor het afluisteren van telefoongesprekken van verdachten. Uit de transcripten blijkt dat belangrijke mediafiguren de heer Vîntu slaafs hebben gehoorzaamd, zelfs als zij niet rechtstreeks voor hem werkten. De betrokkenen hebben vervolgens getracht de hele zaak af te doen als een persoonlijke vendetta van president Băsescu tegen de mediabazen, die zijn rivaal, de socialist Mircea Geoana, openlijk hebben gesteund tijdens de presidentsverkiezingen van december 2009.

Inhoud gesprekken wekenlang voorpagina nieuws

Bij die verkiezingen zetten de mediamagnaten zich verrassend intensief en persoonlijk in, van wie er enkelen er wellicht persoonlijk belang bij hadden dat er een socialistische president aan de macht zou komen in Boekarest. Het was geen geheim dat hun vermogen in ondoorzichtige omstandigheden was ontstaan, tijdens de twee vorige regeringsperioden van de socialisten in de jaren 90.

De inhoud van de gesprekken, die wekenlang de voorpagina’s van de kranten haalden, biedt een fascinerend inzicht in de incestueuze wereld van de Roemeense politiek, waar media-eigenaren de carrière van politici kunnen maken of breken. Voor lezers, kijkers en luisteraars ging er een wereld open van corruptie en maffiose praktijken. Een wereld waarin politici zich alleen kunnen uitdrukken in krachttermen en seksueel getinte toespelingen.

Lezers kwamen erachter hoe de voormalige presidentskandidaat, de heer Geoana, op de verkiezingsavond van 6 december 2009 zijn verontschuldigingen aanbood aan de heer Vîntu, omdat hij niet direct had gereageerd op zijn telefoontje. Zij lazen hoe de heer Vîntu tijdens een gesprek met een liberale politicus om de portefeuille van een minister van Defensie of Financiën vroeg. Bij de stemming steunden de liberalen de heer Geoana tegen de zittende heer Băsescu.

Afrekening rivalen

De reactie van de meeste media en het publiek was kenmerkend voor de ‘complotsmentaliteit’. Zij interpreteerden de gesprekken voornamelijk als teken dat de heer Băsescu met rivalen afrekent door de geheime diensten opdracht te geven transcripten van gesprekken te laten uitlekken naar de pers. Het feit dat deze transcripten wettelijk mogen worden geraadpleegd door iedereen die hierom verzoekt, werd stilzwijgend genegeerd. Het geeft immers veel meer voldoening om een vijand te hebben ontmaskerd.

Pers

Een "bedreiging" voor de Roemeense staatsveiligheid

Jurnalul Naţionalis blij metde "Europese steun voor de Roemeense pers". Gisteren accepteerde het Parlement in Straatsburg een petitie die eind september werd aangeboden door een aantal Roemeense journalistenvakbonden. Met deze petitie protesteerden zij tegen het feit dat de pers in Roemenië als mogelijke bedreiging van de nationale veiligheid wordt gezien in het kader van de Roemeense nationale defensiestrategie (SNAp) waar het parlement in Boekarest zich momenteel over buigt. Viviane Reding, eurocommissaris voor Justitie en Mensenrechten, verklaarde bij de acceptatie dat "de pers vrij moet zijn in een vrije democratie". Met deze uitspraak verzet zij zich tegen de maatregel waarmee de Roemeense pers onder staatstoezicht zou worden gesteld. Op initiatief van de Roemeense president Traian Băsescu richt de SNAp zich op de bestrijding van "het verschijnsel van goed georganiseerde perscampagnes gericht op het zwartmaken van overheidsinstellingen door middel van valse berichtgeving" en van "de druk die door persgroepen wordt uitgeoefend op de politieke besluitvorming met het doel daar economische voordelen mee te behalen".