Kies een taal
Tot nu toe dacht iedereen altijd dat de begrippen democratie en persvrijheid duidelijk waren gedefinieerd. Maar je raakt aan het twijfelen als je de laatste ontwikkelingen leest van het front van de Oostenrijkse Kronen Zeitung. Formeel is er niets aan de hand: de wetten van de parlementaire democratie worden niet geschonden en de grondwettelijk vastgelegde persvrijheid blijft ook intact. Maar toch gaat er iets vreselijk mis.
De uitgever van de Kronen Zeitung, Hans Dichand, heeft een hekel aan de EU. Hij gaat in zee met een partijloze parlementariër, die ook een hekel heeft aan de EU. Wekenlang wordt er vervolgens op volop campagne gevoerd voor de verkiezingen van het Europees Parlement. En uit het niets komt Hans Peter Martin dan ineens op een stembusresultaat van 17,7%. Werner Faymann, leider van de Oostenrijkse sociaaldemocraten, werpt zich in zijn beroemd geworden open brief aan de voeten van de almachtige Hans Peter Martin. [In 2008 schreef de kanselierskandidaat in deze open brief aan de uitgever van de Kronen-Zeitung dat hij volledig van politieke lijn was veranderd, zonder daar overigens zijn partij over te informeren. In die brief eiste hij dat Europese verdragen voortaan via referendum dienden te worden bekrachtigd in plaats van via stemming in het Oostenrijkse parlement. Daarmee schaarde hij zich achter de lijn van de krant, die neigde te vervallen in een haast hysterische eurofobie] Prompt wordt hij de favoriet van de krant, met alle gevolgen van dien bij de voorkeursstemmen.
Hans Dichand houdt ook niet van immigranten. De vreemdelingenwetten worden aangescherpt, en geen enkele partij, behalve de Oostenrijkse Grünen, waagt het om daar tegenin te gaan. Vervolgens laat Dichand zijn favoriet Faymann als een baksteen vallen en schuift Josef Pröll naar voren als kanselier. En de nieuwste ontwikkeling is dat hij ook de tot op heden volstrekt onomstreden Oostenrijkse bondspresident Heinz Fischer niet meer moet. Eén zin is genoeg. Heel Oostenrijk spitst de oren. Iedereen wacht vol spanning af hoe deze strijd eindigt.
Is het mogelijk dat een man van 89 jaar in zijn eentje het politieke klimaat in Oostenrijk bepaalt? In plaats van het parlement, de politieke partijen, de rest van het volk? Hoe afschuwelijk ook, het is toch een prestatie die respect afdwingt. Hans Dichand heeft de lezersbrief als politiek wonderwapen ontdekt. Elke dag twee pagina’s met telkens een vetgedrukte kernspreuk rechtsboven, waarin het thema wordt aangeduid. Deze kernspreuken worden door trouwe lezers overgenomen en per dag aangepast.
Dezelfde methode werd destijds in de DDR toegepast door het orgaan van de eenheidspartij, "Neues Deutschland". Dan wisten mensen tenminste wat ze moesten denken. Dichand kan terecht zeggen dat Oostenrijk een rechtsstaat is en dat zijn lezers vrije burgers zijn. Dat was in de DDR niet zo. Dan komt het alleen nog aan op de juiste selectie en daar zorgt de baas hoogstpersoonlijk voor. Volgende acte: gesprekken met politici. Wolfgang Schüssel deed verslag van het verloop van deze gesprekken. Als u onze thema’s overneemt, steunen we u, zo laat Hans Dichand zijn gesprekspartners weten. Wie nee zegt, betaalt daarvoor over het algemeen een hoge prijs: zijn carrière.
Abraham Lincoln heeft ooit gezegd dat een democratie zonder regering nog wel zou kunnen bestaan maar zonder vrije pers niet meer. In een vrije pers kunnen burgers immers van gedachten wisselen over kwesties die iedereen aangaan. Klassieke democratieën hebben jarenlang geleefd op deze democratische publieke opinie. Dreigt er dan nu een einde te komen aan dat tijdperk? "Democratie, een aflopende zaak?" was de titel van een prominent symposium dat onlangs werd gehouden. In Rusland doet het begrip "soevereine democratie" opgang. In China wordt gesproken over een "autoritaire democratie". Oostenrijk staat op het punt om het debat over dit fenomeen te verrijken met de term "mediademocratie".
Deze vernieuwing zou de politieke wetenschappen stof tot nadenken moeten geven. Jammer genoeg is het geen academisch onderwerp. Maar alle Oostenrijkers ondervinden de gevolgen daarvan wel aan den lijve.
