Ierland gaat failliet

Ierland staat aan de rand van de economische afgrond.

Het is nu zes maanden geleden dat de reddingsoperatie van EU en IMF ter hoogte van 85 miljard euro van start ging. Inmiddels is de kredietwaardigheid van Ierland gedaald tot één trede boven de rommelstatus en gaan ook huishoudens massaal hun geld van de Ierse banken halen. Je zou dus kunnen concluderen dat de financiële injectie van afgelopen november nu al op een fiasco is uitgelopen. Maar nee, volgens de architecten van de ECB is het reddingsplan een doorslaand succes.

Het is belangrijk te beseffen dat de reddingsoperatie niet bedoeld was om Ierlands financiën zodanig op orde te brengen dat de Ierse regering weer tegen redelijke percentages op de obligatiemarkten zou kunnen gaan lenen, ook al is dat het gangbare idee dat mensen van zo'n operatie hebben.

Het enige doel van de financiële injectie was de Spanjaarden de stuipen op het lijf te jagen en hun te laten zien dat EU-reddingsoperaties niet bestemd zijn voor watjes.

En tot dusver heeft het plan van de ECB gewerkt. Spanje staat voor de keuze – of opgeknoopt worden zoals Ierland, dat nu de risee van de internationale gemeenschap is, buitensporig hoge rentes over de ontvangen gelden moet betalen en zijn ministers verantwoording moet laten afleggen aan een Hongaarse universitair docent – of zijn leven beteren. De Spanjaarden hebben begrijpelijkerwijs voor de laatste optie gekozen.

Maar waarom was het voor de EU nodig of in elk geval gunstig om de ineenstorting van de Ierse economie te bewerkstelligen en op die manier Spanje schrik aan te jagen? Het antwoord voert ons terug naar een fundamentele en mogelijke fatale tekortkoming in het ontwerp van de eurozone: het ontbreken van middelen om grote, insolvente banken aan te pakken.

Het schrikwekkende voorbeeld van de Ieren

Toen halverwege de jaren negentig de plannen voor de euro vorm kregen, kwam het bij niemand op dat behoedzame, saaie banken als AIB en Bank of Ireland, die door enigszins domme voormalige rugbyspelers werden geleid, ooit tientallen miljarden in het buitenland zouden lenen en al dat geld door riskante vastgoedleningen zouden kwijtraken.

Als de ondergang beperkt was gebleven tot Ierse banken, zou er misschien nog wel een reddingsactie op touw zijn gezet; maar vermoedelijk hebben veel Spaanse banken net zulke grote verliezen geleden als die hun Ierse tegenhangers fataal werden. In Spanje is een bijna even uitbundige vastgoedzeepbel gecreëerd als in Ierland en daarbij gaat het ook nog eens om de negende economie ter wereld. Als enige bank in de wereld heeft de Europese Centrale Bank geen centrale overheid achter zich staan die belastingen kan heffen.

Om een omvangrijk bankstelsel als dat van Spanje te redden, zouden de Europese landen enorme bedragen in een Europees monetair fonds moeten storten: dat is politiek zo ingewikkeld en financieel zo kostbaar dat het alleen in uiterste nood zal worden overwogen, wanneer ineenstorting van de eurozone dreigt. Op dit moment is de makkelijkste weg voor de ECB te hopen dat Spanje zelf orde op zaken stelt, daartoe aangemoedigd door het schrikwekkende voorbeeld van de Ieren.

Een overheidsschuld die 60 procent groter is dan het bnp

De Ierse insolventie is momenteel eerder een kwestie van rekenen dan van economie. Als alles – zoals altijd – volgens plan verloopt, zal de schuld van de Ierse regering circa 250 miljard euro bedragen: een overheidsschuld die meer dan 120.000 euro per werknemer bedraagt en daarmee 60 procent groter is dan het bnp.

Economen hanteren de volgende vuistregel: wanneer in een kleine economie de nationale schuld groter is dan het nationale inkomen, dreigt wanbetaling (grote economieën als Japan kunnen zich veel meer schulden veroorloven). Ierland bevindt zich zo diep in de gevarenzone dat marginale wijzigingen in de voorwaarden van de reddingsoperatie niets meer zullen uithalen: onze ondergang staat vast.

De ECB stond te juichen en leende Ierland geld om ervoor te zorgen dat de banken die Anglo Irish Bank en Irish Nationwide Building Society kredieten verstrekten, hun geld terug zouden krijgen. De situatie is nu echter zo dat banken die geld aan de Ierse regering leenden, het grootste deel van dat geld wellicht nooit zullen terugzien. Met andere woorden, de Ierse bankencrisis is deel geworden van de grotere Europese staatsschuldcrisis.

Bankroet helpt niet om Ierlands financiën op orde te brengen

In de EU hebben we te maken met een politieke verlamming en een Europese Centrale Bank die het als zijn belangrijkste taak beschouwt de uitgevers van Duitse roddelbladen te kalmeren. De kans is dan ook bijzonder groot dat de Europese schuldencrisis, na de opbouw van verliesreserves door Franse en Duitse banken gedurende ongeveer twee jaar, zal uitlopen op enige vorm van faillissement van de insolvente economieën.

Laten we hierbij bedenken dat wanbetalende regeringen in landen als Griekenland en Argentinië weliswaar bijna de gewoonste zaak van de wereld zijn, maar dat een bankroet voor een land als Ierland, dat een betrouwbare zakelijke reputatie heeft, rampzalig is. Een faillissement van een staat sleept zich jarenlang voort omdat schuldeisers betere voorwaarden blijven eisen of de schuld verkopen aan zogenaamde aasgierfondsen die in het buitenland eindeloze rechtszaken voeren om beslag te leggen op nationale activa zoals vliegtuigen. Op die manier hopen zij zo veel last te veroorzaken dat zij worden afgekocht.

Erger nog, een bankroet helpt niet om Ierlands financiën op orde te brengen. De Ierse staat heeft namelijk nog andere verplichtingen (tegenover de banken, NAMA [National Asset Management Agency], EU, ECB en IMF). Om de overheidsschuld tot een aanvaardbaar niveau terug te dringen, is het bij een bankroet daarom nodig dat de houders van reguliere staatsobligaties min of meer met lege handen blijven staan. Helaas zijn de meeste Ierse staatsobligaties in het bezit van Ierse banken en verzekeringsmaatschappijen.

Europa's antwoord op Puerto Rico

Met andere woorden, we hebben ons in een nutteloos tijdverdrijf gestort en het insolventiepakketje doorgeschoven: eerst van de banken naar de Ierse staat en vervolgens van de staat weer terug naar de banken en verzekeringsmaatschappijen. Het zal er waarschijnlijk op uitdraaien dat Ierland een soort EU-protectoraat wordt, Europa's antwoord op Puerto Rico.

Stel dat we niet verder willen gaan op de weg van een door de ECB geleid faillissement en neergaande spiraal van nationale teloorgang, kunnen we dan nog iets doen? Ja, we kunnen de dans nog steeds ontspringen, hoewel dat niet zonder pijn zal gaan. Maar het is aanzienlijk minder pijnlijk dan wat Europa voor ons in gedachten heeft.

Willen we als land overleven, dan moet Ierland het reddingsplan verwerpen. De regering staat dan twee dingen te doen: zich losmaken van de banken en onmiddellijk de begroting saneren.

'Noodlening' doorhalen en vervangen door 'Vermogen'

Allereerst de banken. De ECB wil de Ierse banken niet redden, maar kan ze ook niet ten onder laten gaan en een golf van paniek in Europa veroorzaken.

Ierland moet zich van het bankwezen afkeren door de NAMA-activa aan de banken terug te geven en zijn promesses in te trekken. Op die manier wordt de ECB met een fundamentele economische waarheid geconfronteerd: als je 160 miljard euro leent aan insolvente banken, die door een insolvente staat worden gesteund, ben je niet langer een schuldeiser, maar de eigenaar.

Op een gegeven moment kan de ECB in de rekeningen van de Ierse banken 'Noodlening' doorhalen en vervangen door 'Vermogen'. Wanneer hij ervoor kiest dat te doen, is zijn probleem, niet het onze.

Met deze actie kan de Ierse regering in één klap haar schuld halveren tot een draaglijke 110 miljard euro. De ECB kan geen vergeldingsmaatregelen jegens de Ierse banken treffen zonder in Spanje en de rest van Europa een catastrofale paniek te ontketenen. Het enige wat Europa kan doen, is de geldkraan naar de Ierse regering dichtdraaien.

Onmiddellijk de overheidsbegroting saneren

Zo komen we bij het tweede onderdeel van het nationale overlevingsplan: onmiddellijk de overheidsbegroting saneren.

Onmiddellijk stoppen met geld lenen, verloopt niet pijnloos maar is de enige manier om ons los te rukken uit de klauwen van de woekeraars die ons tot voorbeeld willen stellen. Wanneer we onze begroting direct gezond maken, vestigen we de aandacht op het feit dat de problemen van Ierland vrijwel geheel te wijten zijn aan de activiteiten van zes private banken.

Tegelijkertijd keren we ons af van deze verderfelijke instellingen en gaan we onze vrijheid tegemoet. Twintig jaar geleden heeft Ierland laten zien hoe een klein land zichzelf uit de armoede omhoog kan trekken door de inzet en het harde werken van zijn inwoners. Op een gegeven moment is het echter ten prooi gevallen aan dieven en politieke sjoemelaars. Met de hierboven beschreven aanpak kan het land straks een signaal afgeven aan de rest van de wereld: we zijn terug van weggeweest en het is ons menens.

Ierse politici zijn verwend met beloningen vanuit Brussel

Natuurlijk weten we allemaal dat dit scenario nooit bewaarheid zal worden. Ierse politici zijn zo gewend aan beloningen vanuit Brussel dat ze daarmee nooit de strijd zullen aanbinden, zelfs niet als het overleven van het land op het spel staat. Het is voor ons eenvoudiger ons geblinddoekt te laten leiden totdat de strop om onze nek wordt gelegd en we door het valluik een faillissement in worden getrapt.