Kies een taal
Deze eeuw was een jaar oud toen het allemaal begon. Met de terroristische aanslagen in New York en Washington op 11 september 2001 begon een nieuw geopolitiek tijdperk, waarin de Verenigde Staten blijvend betrokken raakten bij de ‘Arc of Crisis’ [de ‘crisisboog’, red.] die van het Midden-Oosten via de Perzische Golf naar Zuid-Azië loopt. Daarnaast brak ook een nieuwe periode voor onze samenlevingen aan, die sindsdien zijn gefocust op mogelijke terroristische aanslagen en op een botsing der beschavingen die tot in ons werelddeel, waar ingrijpende demografische veranderingen plaatsvinden, gevoeld zou worden.
Zoals Timothy Garton Ash echter heel terecht aangeeft, zijn de tien jaar die zijn verstreken sinds ‘9/11’ ook, en vooral, de jaren van een aardverschuiving op lange termijn die het evenwicht in de wereld radicaal heeft veranderd: de opkomst van China en Azië en de verzwakking van het Westen, nog versneld door de crisis.
Welke plaats neemt Europa in tegen de achtergrond van deze twee historische gebeurtenissen? De vraag stellen is hem eigenlijk al beantwoorden, zozeer lijkt ons continent niet meer bij machte de wereld richting te geven. Het afgelopen decennium heeft ons niettemin veel geleerd.
In 2001 telde de EU slechts vijftien leden, en de uitbreiding naar 25 en vervolgens naar 27 leden is verlopen, benadrukte de breuklijn die door 11 september alleen maar groter is geworden: de betrekkingen met de Verenigde Staten. We herinneren ons allemaal nog dat de as Parijs-Berlijn-Moskou, die in 2003 tegen de oorlog in Irak was, het moest afleggen tegen de as Londen-Rome-Madrid, die werd gesteund door voormalige Sovjetstaten die aansluiting bij de Europese Unie zochten. Zou het buitenlandbeleid van Europa bij meerderheid van stemmen zijn bepaald, zoals zou passen in de communautaire gedachtegang, dan zou in Irak de Europese vlag naast de Amerikaanse hebben gewapperd.
De gebeurtenissen van 11 september zijn ook de reden dat de Verenigde Staten in versneld tempo hun belangstelling voor Europa hebben verloren en de relevantie van het Atlantisch bondgenootschap in zijn bestaande vorm weer ter discussie hebben gesteld, zonder dat de zevenentwintig lidstaten in staat blijken een eigen beleidsvisie te ontwikkelen die berust op een waarachtige defensiepolitiek. De manier waarop Washington kans heeft gezien om zonder overleg met de EU zijn antiraketschild op Europese bodem te installeren is daar een duidelijk voorbeeld van, net als de afzijdige opstelling van Duitsland bij de interventie in Libië.
Wie herinnert zich nog dat 2001 ook het jaar was waarin de vijftien lidstaten de Verklaring betreffende de Toekomst van de Unie hebben opgesteld? Tien jaar later, na een tot mislukken gedoemde ontwerp-Grondwet en een moeizaam aangenomen Verdrag van Lissabon, kan niet anders dan worden geconstateerd dat Europa nog steeds niet duidelijk van zich laat horen en dat nog altijd niemand, ook de politieke leiders niet, in staat is om met een voorstel te komen dat antwoord geeft op de nieuwe internationale situatie. Nu sommigen als reactie op de financiële crisis een nieuw verdrag voorstellen, is deze constatering op zijn zachts gezegd interessant.
