Kies een taal
340 Portugezen, 518 Spanjaarden en 630 Italianen. Zoveel Zuid-Europese migranten kreeg Nederland er tot nu toe netto bij in 2011, het tweede opeenvolgende annus horribilis van de eurozone. Geen astronomische cijfers als je bedenkt dat momenteel 1 op de 8 Portugezen en 1 op de 5 Spanjaarden werkloos zijn. Van de Grieken (werkloosheidscijfer: 1 op de 6) ontbreken recente CBS-cijfers, maar ook bij hen is de migratie nog gering.
De Europese Unie wil dan wel één gemeenschappelijke markt zijn, maar bestaat ondertussen nog altijd uit 27 verschillende arbeidsmarkten, constateert Jules Theeuwes, wetenschappelijk directeur van het economisch onderzoeksbureau SEO. “We hebben de grenzen afgeschaft, er is vrij verkeer van goederen en kapitaal, maar toch is er altijd minder arbeidsmigratie geweest dan je misschien zou hebben verwacht. Als je wat dat betreft de Europese arbeidsmarkt vergelijkt met de Amerikaanse, dan is Europa geen dynamische markt.”
“Een soort verzekering tegen plotse macro-economische shocks”
Een soepele arbeidsmarkt met veel onderlinge migratie is altijd een van de pijlers van het idee van een gemeenschappelijke Europese markt. “Het was een van de solide argumenten voor de Single European Act en het hele proces van economische integratie", zegt econoom Francesc Ortega van het New Yorkse Queens College. “In zekere zin biedt migratie een soort verzekering tegen plotse macro-economische shocks.”
De rigide arbeidsmarkten in veel Europese landen vormde een van de belangrijkste politieke overwegingen voor Zweden, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk om niet tot de eurozone toe te treden. Zweden, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk, landen met zeer open arbeidsmarkten, vreesden dat landen met gesloten markten minder goed in staat zouden zijn om in te springen op nieuwe ontwikkelingen in de economie. Dat probleem konden landen voorheen nog verzachten door hun munt minder waard te maken, maar met de euro zou dat niet meer kunnen.
Prikkel Europese economie
“Toen we nog onze eigen valuta hadden, konden we de peseta verlagen in economisch barre tijden, om zo onze export goedkoper te maken. Maar als landen nu getroffen worden door een crisis, zijn er slechts twee opties: snijden in de kosten, of migreren naar plaatsen die minder hard getroffen zijn”, zegt Juan José Dolado, hoogleraar economie aan de Universidad Carlos III de Madrid.
De Zuid-Europese migratiestromen zijn nu niet groot genoeg om de Europese economie te stimuleren. Bij substantiëlere aantallen zou dat wel kunnen, zegt Dolado. “Door migratie zal er dan in de landen van herkomst een schaarste aan met name hoogopgeleide mensen ontstaan, waardoor de lonen omhoog gaan. Als Spanjaarden bijvoorbeeld naar Nederland gaan, ontstaat daar een overvloedig aanbod waardoor de lonen juist omlaag gaan en zo raakt de economie meer in evenwicht. Het is een economisch basisrecept. “
“Voor Europa als geheel is het gunstig”
“Wat verwacht je van een arbeidsmarkt?”, zegt Theeuwes. “Dat de beste mensen op de beste plekken terechtkomen, waar ze het meest productief zijn. Wat je nu wel ziet in Europa is het voorzichtige ontstaan van economische clusters à la Silicon Valley, zoals in Nederland het technologische cluster rond Eindhoven, of het landbouwcluster rond Wageningen. Je merkt dat regio's langzamerhand belangrijker worden dan landen. Als je een grotere Europese arbeidsmarkt zou hebben, zouden ingenieurs uit Spanje en Finland in die clusters kunnen werken. Dat gebeurt al wel, maar niet op grote schaal.”
Hoewel de Zuid-Europese arbeidsmigratie nog geen hoge vlucht neemt, verwacht Dolano wel dat ze de komende jaren zal toenemen. Maar dreigt er dan geen leegbloeden van talent in Zuid-Europa? Een land als Spanje krijgt onze pensionado's, en Nederland de Spaanse bloem der natie. Theeuwes is daar niet bang voor. “Het uitgangspunt is dat het goed is voor de Europese arbeidsmarkt. Dat soort herallocatie brengt misschien braindrain teweeg in hun eigen regio, maar voor Europa als geheel is het gunstig.”
