Kies een taal
Iedereen heeft het over Afghanistan, maar dan wel vanuit eigenbelang. In Duitsland geeft de strijd om Hindu Kush slechts aanleiding tot politieke ruzies. Kerkelijke vertegenwoordigers mengen zich nu in een discussie waar ze zich in de afgelopen acht jaar nauwelijks mee bemoeid hebben. En van hun kant constateren de aanhangers van de NAVO dat de geloofwaardigheid van de organisatie in het gedrang komt. Politiek gezien loopt de Duitse Bondskanselier op eieren: haar minister van Defensie werd betrapt op leugentjes om bestwil over het dodelijke gevecht bij Kunduz.
Dit staat allemaal mijlenver af van Afghanistan en de Afghanen. Triest, als je denkt aan de ontelbare lijken die al sinds 1979 [het jaar van de Sovjetinvasie] in de Hindu Kush verspreid liggen. Maar er is nog een reden om over te gaan tot daden: de westerse gemeenschap, en daarmee de Duitsers, zitten tot aan hun nek in het Afghaanse drijfzand.
De vraag is welke doelen er uitvoerbaar zijn en welke niet. Het magische Afghaanse vierkant zou er als volgt uit moeten zien: pacificatie en wederopbouw van het land; democratie, rechtsstaat en vrouwenrechten; algemene ontwikkeling van het land; en de buitenlandse mogendheden die afzien van hun geopolitieke ambities die de uitvoering van de drie voorgaande zaken al jaren in de weg staan.
Net zoals in de economie kunnen deze vier doelen niet tegelijkertijd gehaald worden. Niet alles kan of zal werken. Dat is nu eenmaal onmogelijk. Voor wat betreft het eerste doel zal er geen vrede zijn, geen wederopbouw en geen verzoening zolang de conservatieven en fundamentalisten geen stem in het kapittel hebben. Samen vertegenwoordigen zij de meerderheid.
Dorpoudsten en extremisten moeten het spel meespelen
Dat brengt met zich mee – tweede doel – dat de democratie en de nieuwe rechtsstaat een grote plaats voor de traditionele islamitische opvatting van het recht moeten inruimen. Vrouwen worden buiten spel gezet: als het aan de conservatieven ligt, zullen hun scholing, hun arbeidsparticipatie en het afleggen van de boerka op zich moeten laten wachten. Als het aan de Taliban ligt, duurt dat zelfs nog langer.
Derde doel: de algemene ontwikkeling van het land. Die is alleen mogelijk als de dorpsoudsten en de extremisten het spel meespelen. Het is onmogelijk iets op te bouwen op een plek waar wapens de dienst uitmaken. Om te kunnen bouwen en iets te bereiken, zal er water bij de wijn gedaan moeten worden, ten koste van het toenemende aantal "moderne" Afghanen.
Vierde doel is de bemoeienis van buitenlandse mogelijkheden. Die zal niet stoppen voordat alle clans ervan overtuigd zijn dat ze niet langer zijn aangewezen op hulp van buitenaf, in de vorm van wapenleveranties. De verzoening van en samenwerking tussen alle machthebbers - zie hierboven - is daarvoor de conditio sine qua non.
"Terugtrekking koste wat het kost" is een illusie
Samenvattend kunnen we stellen dat deze vier doelen tegenstrijdig zijn. Alleen door compromissen te sluiten, afstand te nemen van eerdere standpunten en prioriteiten te stellen kan er vooruitgang geboekt worden. Burgeroorlogen eindigen immers maar zelden voordat één partij de overhand krijgt en de werkelijke macht overneemt. Het argument dat de burgeroorlog in Afghanistan zal terugkeren zodra de internationale strijdkrachten zich terugtrekken is achterhaald: de burgeroorlog is er nooit afgelopen.
En dat is ook de reden waarom degenen die een "terugtrekking koste wat het kost" voorstaan, zichzelf net zo'n rad voor ogen draaien als degenen die rekenen op een militaire overwinning op de moslims. Op welke manier dan ook zullen de Taliban uiteindelijk delen in de macht. Zij zijn de kinderen van een opgeofferde generatie. De generatie die is opgegroeid in de haveloze vluchtelingenkampen in Pakistan, vrijwel zonder andere scholing dan de lessen uit de Koran, "met passie" uit het hoofd geleerd. Een reïntegratieprogramma en banen aanbieden aan voormalige Taliban is op papier een goed plan. Maar dat neemt jaren in beslag en niet iedereen zal voor dat idee gewonnen worden. Een opgeofferde generatie blijft een opgeofferde generatie. Afghanistan heeft meer tijd nodig dan de politieke overwegingen van iemand als Angela Merkel toestaan. Maar dat is weer een ander aspect van de Afghaanse tragedie.
Coalitie
Een steeds zwaardere last voor Europa
Na acht jaar oorlog krijgt men er in de Europese publieke opinie genoeg van. In Duitsland maakt de regering aanstalten om het Parlement te vragen 850 man extra naar Afghanistan te sturen, terwijl volgens de laatste opiniepeilingen twee derde van de Duitsers vóór terugkeer is van de 4.280 soldaten die Berlijn daar heen heeft gestuurd. In Frankrijk uit een oppositiepartij twijfels over de rechtmatigheid van de interventie in Afghanistan en weigert versterking te sturen. Nederland heeft onlangs aangekondigd dat het land in 2010 uit Afghanistan wil vertrekken. Zelfs de Britse publieke opinie, die tot nu toe achter de regering stond, begint te aarzelen. "Alle Europese landen hebben hun beleid in Afghanistan afgemeten aan hun relatie met de Verenigde Staten in plaats van te kijken naar hun eigen belangen en middelen", betreurt Nick Witney, voormalig directeur van het Europees Defensie Agentschap.
Europese deelname bezorgt Amerikanen hersenbreker
Afgezien van de Britse, Duitse en Franse legers, die met respectievelijk 10.000, 4.280 en 3.750 manschappen het tweede, derde en vierde contingent van de coalitie vormen, is de deelname van de kleine landen soms zo symbolisch en zo heterocliet (250 voor Albanië, 50 voor Finland, 10 voor Bosnië…) dat de taak van de NATO-leiders er alleen maar ingewikkelder door wordt. Temeer daar het probleem van de taal er nog bij komt, in een coalitie die gevormd wordt door 43 landen… En dat van de "caveats", de beperkingen die door sommige hoofdsteden worden opgelegd aan hun strijdkrachten betreffende de operatievrijheid. Het komt erop neer dat het regelen van sommige Europese deelnames voor het Amerikaanse leger op een hersenbreker lijkt. Maar de Amerikanen, als leiders van de militaire operatie in Afghanistan - waar ze binnenkort 100.000 manschappen gestationeerd hebben, tegen minder dan 40.000 voor de Europeanen -, streven met de deelname van hun bondgenoten meer naar een politiek symbool dan naar militaire doeltreffendheid.
Isabelle Lasserre, Le Figaro (Parijs).
