Duitse spookrijder op Europese wegen

Zowel de boulevardpers als de kwaliteitskranten in Duitsland roepen dezer dagen om het hardst dat de hele wereld uit is op het Duitse geld. Dat is in de eerste plaats onjuist en in de tweede plaats gevaarlijk, schimpt columnist Jakob Augstein. Hij stelt dat Europa zijn Weimar-moment moet beleven en Merkel vervangen moet worden.

Gepubliceerd op 19 juni 2012 om 15:16

Iemand neemt een verkeerde afslag en rijdt op de autosnelweg tegen het verkeer in. Op de radio wordt gewaarschuwd voor een spookrijder. “Eentje maar?” denkt de betreffende automobilist. “Honderden!” De automobilist heet Angela Merkel, en Duitsland is onder bondskanselier Merkel een spookrijder. Wij rijden tegen de stroom in van het economische en politieke verstand, en zijn daar trots op. Wij laten ons op de mouw spelden dat de hele wereld ‘op ons geld uit’ is. In de eerste plaats is dat onjuist en in de tweede plaats staat er veel meer op het spel dan louter ons geld.

Angela Merkel werkt aan een gevaarlijk project: ze morrelt aan de Europese verbintenissen van de Duitsers. Zij wil ons wijsmaken dat Europa iets is dat de Duitsers kunnen doen of laten, al naar gelang de vraag of het in hun onmiddellijke voordeel is. Daardoor wordt Europa een 'res publica amissa’, een verwaarloosde publieke zaak. Wij hebben dat al een keer eerder meegemaakt en we weten wat er toen is gebeurd. Europa is Weimar. En toen de Duitsers zich van Weimar afwendden, betekende dat het einde van de democratie.

Er is geen Duitse weg

Het gepraat over ‘ons geld’, waar blijkbaar de hele wereld een oogje op heeft, is een kwalijk argument. De bondskanselier gebruikt het niet letterlijk, dat laat ze graag over aan de koppenmaker van Bild Zeitung. Beiden bekommeren zich niet echt om Europa. Zij denken en voelen Atlantisch. Maar Amerika is zwak geworden en geen betrouwbare partner meer. Bild en Merkel begaan een grote vergissing, als zij de Europese zekerheden van de naoorlogse Duitsers ondergraven. Die hebben altijd ingehouden dat er buiten de Europese lotsgemeenschap voor Duitsland geen toekomst is.

Zij doen net alsof we tussen een Europese en een Duitse weg zouden kunnen kiezen. Maar er is geen Duitse weg. Wat wil Merkel doen als de euro instort, en het Schengen-akkoord, en misschien wel de hele Europese gemeenschap, dus zo'n beetje alles wat er in zestig jaar Europese integratie is bereikt? Alle kaarten op China zetten?

Nieuwsbrief in het Nederlands

Nadat Hitler aan de macht was gekomen, schreef Sebastian Haffner terugblikkend dat er, “men kan het niet anders noemen, een zeer wijdverbreid gevoel heerste van verlossing en bevrijding van de democratie”. Welk gevoel zou zich verspreiden als de euro zou verdwijnen en Europa uit elkaar zou vallen? Ook een gevoel van verlossing? De Duitsers moeten nu eindelijk beginnen de crisis eens met zulke maatstaven te beoordelen. Wellicht kan dat ons nog redden van ons zelfbeschadigende egoïsme.

Rustig blijven: niemand wil serieus dat Duitsland de schulden van Europa betaalt. De tijden van de Gouden Standaard zijn voorbij, toen de vereffening tussen de centrale banken in Fort Knox plaatsvond en de goudbaren van de ene schatkamer naar de andere werden overgebracht. Bankenunie en euro-obligaties moeten Duitsland in een systeem van wederzijdse zekerheden inpakken. Zonder zo'n systeem zal Europa uit elkaar vallen.

Europa moet nog even volhouden

Het is historisch gezien vreselijk, dat een bondskanselier die Europa geen warm hart toedraagt centraal staat in deze crisis. Ook op de momenten, die men met een goed geweten historisch kan noemen, moet je de politieke realiteit erkennen. Maar alleen maar om haar te veranderen.

Het is dus de moeite waard om erover na te denken wat er onder andere omstandigheden anders was gegaan. Nietzsche heeft geschreven: “De vraag 'wat had er kunnen gebeuren als dat en dat niet was voorgevallen', wordt bijna eenstemmig afgewezen, en toch is het een kardinale vraag”.

We schrijven de geschiedenis graag op het conto van de grote structuren. Maar op de snijpunten van de geschiedenis is juist het individuele werkzaam. Als de '99-dagen-keizer' Frederik III niet aan strottenhoofdkanker was gestorven en als Bismarck nog langer aam zijn zijde was gebleven, zou de Eerste Wereldoorlog dan misschien verhinderd hebben kunnen worden?

Je mag aannemen dat een SPD-bondskanselier zich aan het begin van de crisis anders had opgesteld dan ‘Merkel de Voorzichtige’. En je mag hopen dat een nieuwe bondskanselier – manlijk of vrouwelijk – zich na de komende verkiezingen anders zal opstellen. Een kleine aanwijzing is dat Hannelore Kraft Angela Merkel als meest geliefde politica van het land heeft afgelost. Europa moet nog even volhouden.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp