Kies een taal
Met een mengeling van nieuwsgierigheid en lichtelijk bezorgde ironie kijken de landen van de Maghreb naar de verwikkelingen rond de Europese crisis. De gewone burgers in Algiers, Tunis en Rabat geven toe dat de fijne nuances van het diplomatieke steekspel rond het bezuinigingsbeleid van Brussel hun ontgaan.
Toch is er één ding waarover iedereen weet mee te praten en dat is het dreigende faillissement van Griekenland. De Noord-Afrikaanse media doen regelmatig verslag van de Griekse situatie, waarbij ze hun lezers waarschuwen voor het gevaar dat de malaise overslaat naar andere Europese landen, zoals Spanje en Portugal, en zelfs Italië en Frankrijk.
“Ik dacht dat Europa voor solidariteit stond”
Ali Chafiq, die een postagentschap heeft in Algiers, vindt dat "Griekenland door zijn eigen Europese gelijken wordt behandeld als een derdewereldland. In Noord-Afrika geeft dat te denken. Ik dacht dat Europa voor solidariteit stond, wat er ook zou gebeuren?”
Net als veel andere Noord-Afrikaners is Ali van mening dat de maskers zijn afgevallen en dat de Oude Wereld nu zijn ware gedaante toont, namelijk een continent waar een breuklijn doorheen loopt die de rijke (en egoïstische) noordelijke landen van de arme zuidelijke landen scheidt.
Maar een gespreksonderwerp dat nog veel vaker opduikt dan het lot van Griekenland, is een mogelijk uiteenvallen van de eurozone en daarmee het risico dat de eenheidsmunt verdwijnt. En dat is geen wonder, want veel mensen in Marokko, Algerije en Tunesië bezitten Europese deviezen: ofwel contant ofwel bij Europese banken.
“Er circuleren tientallen miljoenen euro's in de Maghreb, met name in de informele sector. Iedereen is bang dat de euro verdwijnt, want om eventuele verliezen vergoed te krijgen, moet je kunnen aantonen waar dat geld vandaan komt”, vertrouwt een Marokkaanse bankier in Casablanca mij toe.
Dit probleem is vooral aanzienlijk in Algerije, een land waar al veertig jaar een florerende parallelmarkt voor deviezen bestaat. “Mensen die hun dinars op de zwarte markt omwisselen, hebben steeds minder vertrouwen in de euro. Zij kiezen liever voor de Zwitserse frank of de Amerikaanse dollar”, aldus een valutahandelaar.
Toevluchtwaarde
Hij wijst erop dat de Europese munt zich de afgelopen jaren evenwel deed gelden als toevluchtwaarde, al was het alleen maar omdat de Algerijnen ervan overtuigd zijn dat er bij de euro minder sprake is van vervalsing dan bij de dollar. Uiteraard maken ook mensen met tegoeden in het buitenland zich zorgen.
“Onze Noord-Afrikaanse cliënten die buitenlandse rekeningen hebben, stellen ons vragen. Zij willen weten wat er concreet kan gebeuren als de eurozone uiteenvalt. Toch merken we vooralsnog niet dat er massaal geld wordt opgenomen of dat er geld wordt overgemaakt naar andere steden, zoals Londen, Dubai of Singapore”, aldus een Parijse bankier die anoniem wil blijven en die verantwoordelijk is voor grote buitenlandse rekeningen.
Los van de toekomst van de euro vormt de Europese crisis voor veel Noord-Afrikaanse prominenten uit politieke en economische kringen ook aanleiding om een uiterst kritisch geluid jegens Europa te laten horen. Getuige een Marokkaanse diplomaat die benadrukt dat zijn land, net als de buurlanden, “de bilaterale betrekkingen met de Europese hoofdsteden altijd voorop heeft gesteld, in plaats van te geloven in de fabel van een verenigd Europa dat solidair is in zijn betrekkingen met de landen ten zuiden van de Middellandse Zee."
'Diversificatie' partnerschappen
Zo lijkt de kennelijke institutionele verzwakking van een Europa waarvan de contouren nooit helemaal duidelijk waren in de Maghreb, de mensen gelijk te geven die altijd hebben getwijfeld aan de relevantie van een regionale dialoog tussen het noorden en het zuiden van de Middellandse Zee.
“Als het slecht gaat met Europa, trekt het zich in zichzelf terug en blijkt duidelijk dat het niet de middelen heeft om een echt regionaal beleid te voeren. Wie heeft het tegenwoordig nog over de Unie voor het Middellandse Zeegebied?” klinkt het verontwaardigd in kringen rond de Algerijnse premier Ahmed Ouyahia.
De Europese Unie, die al bekritiseerd werd door de landen ten zuiden en ten oosten van Middellandse Zee en die ervan wordt beschuldigd Oost-Europa voor te trekken, wordt nu met de vinger nagewezen als een geheel dat op imploderen staat.
Daarom wordt er steeds vaker opgeroepen tot 'diversificatie' van de economische en politieke partnerschappen. De regeringspartijen Ennahda in Tunesië en de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (PJD) in Marokko spreken over de noodzaak zich te richten op “andere groeipolen”, zoals China, de Golfstaten en Brazilië.
Lastige betutteling
Het is een discussie die gevoerd wordt in naam van politiek realisme en economische efficiency, maar waar volgens veel actieve seculiere democraten ook een andere doelstelling achter schuilt. Namelijk om zich te ontdoen van lastige betutteling als het gaat om de eerbiediging van de mensenrechten en de democratie.
“Ondanks zijn gebreken en zijn egoïstische houding tegenover de landen ten zuiden van de Middellandse Zee, staat Europa hoe dan ook wél voor het bevorderen van de democratie, de rechtsstaat en positieve waarden. De ernstige crisis die Europa momenteel doormaakt, wordt ook aangegrepen om zijn humanistische boodschap in twijfel te trekken”, betreurt een hoge functionaris van de UGTT, de belangrijkste vakbond in Tunesië.
