Geluk zit niet in het BBP

De datum waarop de Commissie haar rapport over de meting van economische prestaties en sociale ontwikkelingaan Nicolas Sarkozy aanbiedt, is zeker niet toevallig gekozen: maandag 14 september was het precies een jaar geleden dat de Amerikaanse Bank Lehman Brothers omviel, waardoor uiteindelijk de hele wereld in een crisis belandde. Een paar dagen later zouden de G20 in Pittsburgh en de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties proberen tot een akkoord te komen over nieuwe economische spelregels.

Tijdens de internationale conferentie die maandag aan de Sorbonne werd georganiseerd voor de officiële presentatie van het rapport, riep de Franse president op tot een statistische revolutie "om ons te verlossen van de cijferreligie". Hij is overigens van plan deze stelling ook te verdedigen tijdens zijn bezoeken aan Pittsburgh en de Verenigde Naties.

Het rapport, dat werd samengesteld onder supervisie van Joseph Stiglitzen Amartya Sen, beiden winnaars van de Nobelprijs voor de economie, en Jean-Paul Fitoussie, voorzitter van het Franse economische planbureau OFCE, bevat aanbevelingen voor het ontwikkelen van nieuwe meetinstrumenten voor het nationaal vermogen van een land.

Het idee achter deze instrumenten is de nadruk te leggen op het meten van het welzijn van de bevolking in plaats van op de economische productie. Analoog hieraan wordt dan ook de voorkeur gegeven aan het Netto Binnenlands Product (NBP) in plaats van aan het Bruto Binnenlands Product (BBP), omdat het NBP rekening houdt met de effecten van kapitaalverlies in al zijn vormen: natuurlijk, menselijk enz.

Kortom, er wordt een eind gemaakt aan alle verwarrende afwijkingen die meten met het BBP met zich meebrengt. Zo neemt het BBP in geval van een natuurramp bijvoorbeeld toe dankzij de uitgaven voor herstelwerkzaamheden. De kosten van de ramp zelf worden echter buiten beschouwing gelaten.

Duurzaamheid

Toen Sarkzoy in februari 2008 de oprichting van een commissie van twintig wereldwijd erkende experts aankondigde, had hij een drieledig doel voor ogen: de Fransen, en eigenlijk alle burgers ter wereld, een alternatief bieden voor de cijfers die volgens hen geen goede afspiegeling zijn van de dagelijkse realiteit; het hoofd bieden aan de milieuproblematiek; politici van een instrument voorzien waarmee zij adequaat kunnen reageren.

De "twaalf aanbevelingen" van de commissie bevestigen de inefficiëntie van de huidige boekhoudkundige systemen, die niet bepaald opriepen tot alertheid toen de crisis uitbrak: "Wanneer de metingen waarop wij onze maatregelen baseren slecht ontwikkeld zijn of niet goed geïnterpreteerd worden, zijn wij zo goed als blind".

De experts benadrukken de noodzaak om niet langer uit te gaan van de korte termijn, en geven de voorkeur aan het duurzaamheidsconcept dat berust op het vermogen van een economie om het welzijn van zijn bevolking langdurig vast te houden.

Al met al is er nog genoeg te doen. Er is geen sprake van dat Frankrijk zijn nationale boekhouding op individuele basis zou kunnen aanpassen, de hele internationale gemeenschap is erbij betrokken. Vanaf deze herfst staan er bijeenkomsten gepland voor de vertegenwoordigers van alle statistische instituten: het Internationaal Monetair Fonds, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), Insee, Eurostat, enz. Maar harmonisatie zal nog wel lang op zich laten wachten.

Volgens een aantal commissieleden, waaronder de Franse econoom Jean Gadrey, zou het debat niet beperkt moeten blijven tot experts en zou ook de burger erbij betrokken moeten worden, zoals dat ook gebeurde bij het maatschappelijk debat 'Grenelle de l'environnement'.

INDEX VAN WELZIJN

BNP brent Italië naar de afgrond

De Europese pers heeft het rapport verwelkomd, maar niet zonder enkele bedenkingen. ”Het BBP”, schrijft de Financial Times,”zit vol imperfecties. Terwijl het BBP van de VS de afgelopen dertig jaar steeg, bleven de inkomens gelijk en daalden bij het armste deel van de bevolking. En we zouden beter af zijn zonder bepaalde productiesektoren: die van wapens bijvoorbeeld”. De krant waarschuwt echter dat het BBP niet zou moeten worden ”onttroond door een nieuwe, allesomvattende maatstaf voor ”geluk”. Dan zouden we opnieuw de fout maken om alles in één getal te willen stoppen”. De columnist van La Stampa Massimo Gramellini zegt dat hij zelf ”enthousiast” is, maar geeft toe dat ”ik als Italiaan bang ben dat nieuwe regels ons naar de afgrond zouden brengen. Ons BBP zou herberekend moeten worden door de belastingfraude en maffiageld eraf te trekken – die twee samen zouden alleen al een tweede BBP vormen. Als het cijfer de ‘mystieke’ ervaringen van hen die naar een andere stad verhuizen, of een formulier nodig hebben van een publieke instelling, zou onze deelname aan de G20 zich beperken tot het serveren van eten. Tenzij de economen van Sarkozy welzijn, anarchie en straffeloosheid meenemen in de index... dan zouden we een supermacht zijn”.