Nieuws Tweede Wereldoorlog
Een van de ruimtes in het Mémorial de la Shoah in Parijs.

Geschiedschrijving Shoah op volle toeren

Het Mémorial de la Shoah in Parijs, een van de grootste documentatiecentra ter wereld over de lotgevallen van de Joden in de Tweede Wereldoorlog, verrijkt voortdurend zijn archieven. Families zijn bij het wisselen van de generaties steeds meer geneigd objecten af te staan.

Gepubliceerd op 21 oktober 2010 om 14:58
Een van de ruimtes in het Mémorial de la Shoah in Parijs.

Ze arriveren per post, zonder adresvermelding of begeleidende brief of komen vergeeld en verfrommeld tevoorschijn uit dozen die tientallen jaren in een vergeten hoekje op zolder hebben gestaan. Ze worden zelfs verkocht op internet. Jaarlijks komen bij het Mémorial de la Shoah in de wijk Marais in Parijs bijna een miljoen documenten binnen over het lot van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Niet allemaal zijn ze vanuit historisch oogpunt en voor de media van even groot belang als de enkele getypte pagina’s die eigenhandig door Pétain [Frans staatshoofd onder de bezetting van de nazi’s van 11 juli 1940 tot 20 augustus 1944] zijn gecorrigeerd en die onlangs door het Mémorial openbaar zijn gemaakt: het wetsontwerp over de status van de Joden, dat begin oktober voor echt werd verklaard [en waaruit blijkt dat maarschalk Pétain een beslissende rol heeft gespeeld in het creëren van deze status en waarin tevens zijn antisemitische sympathieën duidelijk naar voren komen - beide punten werden in Frankrijk lange tijd betwist]. Maar elk afzonderlijk document getuigt in detail van de geschiedenis van honderdduizenden gezinnen, die aan de nazi’s ten prooi zijn gevallen. Dat is een van de belangrijkste bestaansredenen van het Mémorial.

De weg die deze papieren of foto’s vóór verkoop of schenking hebben afgelegd, blijft soms geheimzinnig en vaak hebben ze allerlei omzwervingen gemaakt. In sommige gevallen moest er eerst een generatie voorbijgaan voordat families hun dramatische verleden aan een openbaar archief durfden toevertrouwen. Soms speelde schaamte daarbij een rol.

Momenteel is er sprake van een generatiewisseling”, zegt Serge Klarsfeld. De beroemde advocaat, die samen met zijn echtgenote op oorlogsmisdadigers jaagt, is tevens vicevoorzitter van het Mémorial. “De laatste ooggetuigen naderen het einde van hun leven en kijken terug naar het verleden".

Nieuwsbrief in het Nederlands

Archivarissen gaan zelfs langs de deuren

In deze cruciale periode duiken talrijke documenten op, een gewild object van archivarissen die daar actief naar op zoek zijn. In de loop der jaren heeft Serge Klarsfeld een indrukwekkend aantal onderzoeken en publicaties verzameld. De vele kasten in zijn appartement annex museum bevatten duizenden foto’s van gedeporteerde kinderen, die hij in zijn obsederende en hartverscheurende speurtocht vanuit de hele wereld bijeen heeft vergaard.

Objecten die in de concentratiekampen zijn vervaardigd, correspondentie, foto’s: het Mémorial de la Shoah in Parijs en zijn tachtig medewerkers verzamelen alles wat families nodig hebben om de lotgevallen van hun verwanten nauwkeurig na te pluizen plus alles wat onderzoekers nodig hebben om aan geschiedschrijving te doen. Een aantal onderzoekers betreurt echter deze ‘privatisering’ van stukken, die daarmee buiten het bereik van het nationale archief blijven. Lange tijd vormden handelaars in tweedehandsboeken en curiosa overvloedige bronnen en nog altijd worden op rommelmarkten talrijke vondsten gedaan.

Maar de onderzoekers van het Mémorial, dat wereldwijd samen met Yad Vashem en het federale centrum in Washington tot de drie belangrijkste documentatiecentra over de Shoah behoort, versturen ook veel rondzendbrieven of plaatsen advertenties in de grote internationale kranten. De archivarissen gaan zelfs langs de deuren. “Dat hebben we onlangs nog gedaan in Drancy”, vertelt Karen Taieb, die sinds zeventien jaar verantwoordelijk is voor de archieven van het Mémorial. “Toen we de plattegrond bekeken, beseften we dat de woningen in deze plaats niet ver van het voormalige kamp verwijderd liggen. We waren op zoek naar mondelinge of schriftelijke getuigenissen.”

Slechts één foto van de razzia in het Vélodrome d'Hiver

De geschiedenis is inmiddels een ware marktplaats geworden en op internet worden allerhande objecten aangeboden, voornamelijk op eBay. Postzegelverzamelaars, die enveloppen sparen, verkopen via deze site de inhoud ervan: correspondentie en ansichtkaarten die verhalen over een moment uit het verleden. Op deze nieuwe markt doen aanplakbiljetten het erg goed: je moet daarvoor vaak duizenden euro’s op tafel leggen.

Het Mémorial, dat per jaar bijna tweehonderdduizend euro uitgeeft aan het verzamelen en restaureren van documenten, heeft er een groot aantal weten te bemachtigen. De zoektocht heeft veel weg van een bodemloze put. Op de muur met namen die bij de ingang van het Mémorial is geplaatst, worden voortdurend namen van slachtoffers van de Shoah doorgehaald, bijgeschreven of gecorrigeerd. Te midden van deze overvloed aan informatie hopen de onderzoekers van de geschiedenis nog altijd die ene foto of dat ene document te vinden die de bewustwording verder vergroot.

We begrijpen nog steeds niet waarom er maar één foto is van de razzia in het wielerstadion Vel d’Hiv” [de grootste massale arrestatie van Joden in Frankrijk. Op 16 en 17 juli 1942 werden 13.152 Joden, waaronder 4.051 kinderen, door de Franse autoriteiten aangehouden en vervolgens gedeporteerd. Slechts 25 volwassenen hebben het overleefd], aldus Jacques Fredj, directeur van het Mémorial. “Dat kan niet, er moeten er beslist meer zijn! En daar zijn we naar op zoek.”

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp