Kies een taal
“Dit is een grote dag voor de Duitse literatuur,” schrijft Tilman Spreckelsen in de Frankfurter Allgemeine Zeitung kort nadat bekend is geworden dat de Nobelprijs voor literatuur is toegekend aan de Duits-Roemeense schrijfster Herta Müller. In haar hele oeuvre “heeft ze onder woorden gebracht wat staatsonderdrukking met mensen doet. Door deze prijs uit te reiken geeft de academie van Stockholm een signaal af,” aldus de krant. “Het is de erkenning van kunst en ethiek als twee kanten van dezelfde medaille, en met name de erkenning van een cultuur van de vernietigde diaspora en meest welbespraakte bewaarster ervan.”
Voor de Süddeutsche Zeitung uit München blijft Stockholm trouw aan zijn gewoonte om een prijs toe te kennen aan een schrijver die bruggen slaat tussen twee culturen. Bij Müller zien we “het oude Europa met de staatsindeling van voor de Koude Oorlog: versnipperd, maar verenigd door een gemeenschappelijke cultuur.”
De Roemeense krant România Libera schrijft: “Nobel is geboren in Banat,” een streek in het westen van Roemenië die de geboorteplaats van Herta Müller, Nitchidorf, herbergt. Volgens schrijver en journalist Ovidiu Pecican “is de grootste verdienste van de Nobelprijswinnares dat zij de aandacht heeft gevestigd op een specifieke gemoedstoestand, namelijk die van een gemeenschap die op het punt staat te verdwijnen,” die van de Duitse minderheid in Roemenië die het land na 1989 heeft verlaten en “is opgegaan in de Duitse natie na deel te hebben uitgemaakt van een andere geschiedenis.”
"Ceausescu heeft Herta aan het westen verkocht"
Herta Müller heeft een lange weg afgelegd. “Ceausescu heeft Herta Müller voor 8000 Duitse mark aan het westen verkocht,” schrijft het Roemeense dagblad Adevarul. “Het toppunt is nog wel dat Müller hier handig gebruik van heeft gemaakt. In het Roemenië van de jaren tachtig was het een gangbare praktijk om Duitsers en joden te verkopen en dat heeft haar geen windeieren gelegd.” Ze was jong en talentvol en haar ervaring met een dictatuur is haar in het geheugen gegrift, want haar boeken waren verboden en ze werd nauwlettend in de gaten gehouden door de Securitate. Velen zegen nu dat “we een Nobelprijs aan Duitsland hebben gegeven,” merkt Adevarul op, “maar dat klopt niet: wij hebben een schrijver gegeven die vrijwel zeker onopgemerkt zou zijn gebleven als ze in Roemenië gebleven was. Maar nu is er Herta Müller: een verroemeenste Duitse en een verduitste Roemeense.” Spiegel-Online is dan ook van mening dat deze Nobelprijs een nieuw elan geeft aan “het concept van Midden-Europa dat teniet gegaan is door de Joegoslavische traditie en de uitbreiding van de EU: de idee dat het niet de staten zijn die een identiteit creëren, maar culturele banden.”
Nobel moet conflicten buiten Europa ook serieus nemen
Die Tageszeitung hoopt van zijn kant dat deze onderscheiding meer in gang zal zetten. Na Günter Grass (1999) en Elfriede Jelinek (2004) is dit de derde Nobelprijs in tien jaar tijd voor een auteur van Duitse literatuur. Desondanks ziet Die Tageszeitung dit niet als een prijs voor de Duitse literatuur, maar voor “de vertaling van de historische waarheid in een onbuigzame taal.”
Het Berlijnse dagblad beschouwt de prijs als een plicht: we moeten “in buitenlandse literatuur ook op zoek gaan naar boeken die actuele conflicten behandelen.” De krant doet met name de aanbeveling om de Chinese literatuur – China is eregast op de eerstvolgende boekenbeurs in Frankfurt – een hart onder de riem te steken, ondanks de tegenstand van de Chinese autoriteiten. “Europa kan zijn historische conflicten niet serieus nemen als het de enige bestaande wereldprijs op het gebied van literatuur aan zichzelf toekent en tegelijkertijd de conflicten buiten Europa onder het tapijt veegt,” concludeert DieTageszeitung.
