Kies een taal
Princess Hijab is de meest ongrijpbare straatkunstenares in Parijs. Ze slaat ‘s nachts toe met druipende zwarte verf, ze kladdert zwarte sluiers over de halfnaakte geretoucheerde vrouwen – en mannen – van de reclameaffiches voor kledingmerken in de metro. Ze noemt het ‘versluiering’. Haar guerrilla sluierkunst wordt van New York tot Wenen tentoongesteld en wakkert debatten aan over feminisme en fundamentalisme, terwijl haar identiteit een raadsel blijft.
In een seculiere republiek als Frankrijk is er nauwelijks een krachtiger visuele grap denkbaar dan graffitisluiers die op affiches van kledingmerken zijn gekladderd. De regering van president Sarkozy nam in oktober nog een boerkaverbod aan, wat betekent dat vrouwen vanaf 2011 in het openbaar geen volledige gezichtssluiers meer mogen dragen. Het verbod geldt niet alleen voor overheidsgebouwen en het openbaar vervoer, maar ook op straat, in supermarkten en winkels. De Franse regering zegt dat ze op die manier de rechten van vrouwen wil verdedigen en een halt wil toeroepen aan het feit dat ze door mannen worden gedwongen om hun gezicht te bedekken.
Gesluierde reclameposters
Is Princess Hijab dan een Franse moslima met hoofddoek die haar woede uit op het systeem? Dat zou nogal opvallend zijn in het wereldje van graffitikunstenaars in Parijs, dat traditioneel gedomineerd wordt door mannen. Is ze een religieuze fundamentaliste, die een daad wil stellen tegen vrouwelijk vlees? Maar ze laat graag een grappig stukje van billen en navel bloot. Een linkse feministe dan, die een punt wil maken van de uitbuiting van vrouwen? Is ze eigenlijk wel moslim?
De prinses slingert rond door de gangen van het Parijse metrostation Havre-Caumartin en taxeert de reclameposters aan de wanden. Ze heeft ingestemd met een ontmoeting tijdens haar zoektocht langs metrostations naar doelen voor haar volgende ‘sluieractie’. Gekleed in een zwarte maillot, een short en een hoodie, getooid met een pruik met zwart lang haar, waarachter haar gezicht schuilgaat, is één ding duidelijk: deze vrouw van ergens in de twintig draagt de sluier, die haar handelsmerk is geworden, zelf niet.
Ze wil ook niet zeggen of ze moslim is. Het is zelfs nog maar zeer de vraag of Princess Hijab wel een vrouw is. Er klinken zware tonen door haar lach en ze heeft redelijk brede schouders. Maar de androgyne figuur in het zwart laat zich niet uit over de vraag man of vrouw. “Het doet er niet toe wie er achter Princess Hijab schuilgaat”, zegt de hese stem vanachter de pruik. “De gefantaseerde ik is op de voorgrond getreden, en bovendien is het een artistieke keuze."
Verrassingsacties
“Ik ben hiermee begonnen toen ik 17 was”, zegt ze (laten we het maar op een ‘zij’ houden, omdat de figuur vrouwelijk is, ook al is de persoon erachter dat misschien niet). “Ik tekende gesluierde vrouwen op skateboards en andere grafische dingen toen ik het gevoel kreeg dat ik de wereld om mij heen ermee wilde confronteren. Ik las het boek van Noami Klein, No Logo, en dat inspireerde me om het risico op te zoeken en actie te ondernemen op openbare plekken, met als doel reclame-uitingen.”
De eerste graffitisluier maakte Princess Hijab in 2006. Het was de ‘versluiering’ van de albumposter van de beroemdste vrouwelijke rapper in Frankrijk, Diam, die zich nu zelf heeft bekeerd tot de islam, een wonderlijk toeval. “Het is intrigerend, omdat ze nu zelf een sluier draagt", zegt Princess Hijab peinzend. Oorspronkelijk maakte ze mannen, vrouwen en kinderen in graffiti en ging dan een eindje verderop staan om te kijken hoe het publiek reageerde.
Tegenwoordig doet ze verrassingsacties. “Ik merk dat mensen zich slecht op hun gemak voelen en het gênant vinden, dat begrijp ik ook wel, dan ben je op weg naar huis na een lange dag werken en dan word je ineens hiermee geconfronteerd."
Aangezien de Parijse metro zijn reclamezuilen goed beschermt, blijft haar werk meestal niet langer dan drie kwartier, hooguit een uur zichtbaar, voordat het wordt weggespoten door schoonmaakploegen. Ze is zeer kieskeurig geworden en maakt nog maar vier of vijf graffitikunstwerken in Parijs per jaar. Maar elk kunstwerk wordt zorgvuldig gefotografeerd en gaat digitaal een eigen leven leiden.
Graffiti van minderheden tegen consumentisme
Waarom doet ze dit? “Ik gebruik gesluierde vrouwen als een uitdaging”, zegt ze, en voegt er vlug aan toe dat ze niet gelooft dat de ene manier van kleden beter of slechter is dan de andere. Ze lijkt opzettelijk cool en gereserveerd, toch is er één onderwerp dat haar werkelijk raakt – en dat wellicht een tipje van de sluier over haar werkelijke identiteit oplicht: de positie van minderheden in Frankrijk.
Naast de argumenten over de vraag of moslima’s hun hoofden zouden moeten bedekken, heeft het nieuwe Franse ministerie van Immigratie en Nationale Identiteit en het nationale debat van Sarkozy over wat het betekent om Frans te zijn, de allochtone jongeren van de derde en vierde generatie gestigmatiseerd. Ze leven immers al in getto’s. Frankrijk heeft de grootste moslimpopulatie in Europa, maar de heersende dialoog die zich tegen buitenlanders keert, en over wat velen zien als een zinloos boerkaverbod, heeft de gevoelens van marginalisatie bij jonge moslims en andere minderheden alleen maar versterkt.
Princess Hijab beschouwt zichzelf als deel van een nieuwe ‘graffiti van minderheden' die de straten terugwinnen. “Als het alleen maar ging om het boerkaverbod, zou het effect van mijn werk niet erg lang aanhouden. Maar ik denk dat het boerkaverbod de kwestie van de integratie in Frankrijk nu internationaal op de kaart heeft gezet", zegt ze. En ze voegt eraan toe: “Vrijheid, gelijkheid, broederschap, dat is het Franse beginsel, maar in werkelijkheid heeft de kwestie van de minderheden in de Franse samenleving zich in een halve eeuw niet echt ontwikkeld. Buitenstaanders in Frankrijk zijn nog altijd arm, Arabieren, zwarte mensen en uiteraard de Roma."
Haar graffiti is dus vooral Frans, en keert zich door het bekladden van reclame ook tegen het consumentisme. Voor haar heeft een geschilderde sluier op een reclameaffiche een visueel effect, omdat het allebei "dogma's zijn die je in twijfel kunt trekken'". Ze heeft het gevoel dat jonge gesluierde vrouwen, die ooit gestigmatiseerd werden door Franse instellingen, nu het doelwit zijn vanwege hun koopkracht, de ‘perfecte consumenten’ van de Franse samenleving, die steeds meer een consumentenmaatschappij wordt. Haar volgende actie is gericht op haar favoriet onder de merken om aan te pakken: H&M. De reclamecampagne van deze keten is immers overal in de Parijse metro te zien.
Meer dan een religie
Dus deze zwarte sluiers lijken voor allerlei zaken te staan, behalve voor geloof. “Ben ik gelovig?” vraagt ze, aarzelend. “Ik ben geïnteresseerd in het spirituele, maar dat is persoonlijk. Volgens mij heeft dat geen effect op mijn werk. Ik ben geïnteresseerd in religie, in moslims en in het effect dat zij in artistiek, esthetisch opzicht kunnen hebben, in de codes die ons omringen, en dan vooral in mode", zegt ze peinzend.
En daarop stuift deze graffitikunstenares weg, plunjezak over haar schouder, om haar bizarre vermomming af te leggen en in haar eigen dagelijkse kloffie te stappen, bovengronds te gaan, op naar het daglicht.
