Loonverlaging is geen wondermiddel

Om de economische groei weer op gang te brengen, zou Madrid net als Ierland en Letland de salarissen moeten verlagen, zegt Europees Commissaris Olli Rehn. Een voorstel dat in Spanje tot een golf van protest heeft geleid en in landen waar het in de praktijk is gebracht ook niet uitsluitend in goede aarde is gevallen.

Gepubliceerd op 12 augustus 2013 om 16:13

Er is hoop. Dat is wat Olli Rehn, eurocommissaris voor Economische zaken, afgelopen dinsdag wilde zeggen. Rehn koos een tamelijk ongebruikelijke manier om een politiek zeer gevoelige boodschap te brengen. In zijn blog schreef hij dat Spanje zich niet neer hoeft te leggen bij torenhoge werkloosheidscijfers en stagnerende economische groei. Maar wil het land uit het dal klimmen, dan moet het bereid zijn offers te brengen. Zoals akkoord gaan met een algemene salarisverlaging van 10%. De vicevoorzitter van de Europese Commissie gaf Spanje twee voorbeelden, Ierland en letland, “twee succes story’s”, zoals Rehn het noemde.

Onderwerpen we die twee landen aan een nadere beschouwing, dan blijft van het “succes” waar de Fin het over heeft echter weinig over. Het paardenmiddel dat beide landen hebben gebruikt, heeft de bevolking op de rand van de armoede gebracht - van de Letten leeft 40% onder de armoedegrens, het op een na hoogste percentage van de EU - en heeft de binnenlandse vraag sterk doen dalen. Daar staat tegenover dat de kleine Baltische republiek een van de snelst groeiende economieën van Europa is. [[Ierland daarentegen verkeert na een zware economische terugval ondanks een licht herstel nog altijd in een recessie.]]

Dublin is ijverige leerling van Brussel

“Als je van een succes spreekt als het bnp drie kwartalen achtereen daalt, wat is volgens Rehn dan een mislukking?” vraagt Kevin O’Rourke, hoogleraar Economische geschiedenis aan de universiteit van Oxford, zich af. Bovendien worden de belangrijkste feiten door O’Rourke tegengesproken: de salarissen zijn in Ierland nauwelijks verlaagd en de bezuinigingsmaatregelen hebben geen effect gesorteerd. De cijfers van het bureau voor de statistiek geven hem gelijk: de gemiddelde loonkosten per uur zijn sinds het begin van de crisis gelijk gebleven. “Het enige land in de eurozone waar het nominale loon sterk is gedaald, is Griekenland. Gezien de gevolgen daarvan voor de economie en de samenleving, zou een ander beleid moeten worden overwogen.”

Dublin heeft zich, in tegenstelling tot die dwarsliggers in Athene, ontpopt tot een ijverige leerling van Brussel. Nadat de staatsschuld in 2010 tot boven de 30% was gestegen doordat massaal geld werd gepompt in de banken, heeft het inmiddels de overheidsfinanciën op orde.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Grote winnaars zijn de rijken

De Europese Commissie benadrukt daarnaast dat de werkgelegenheid, ondanks een nieuwe daling in 2012, weer stijgt en dat de werkloosheid geleidelijk afneemt. Ondanks die verbetering en ondanks dat Ierland de aanbevelingen van het IMF, de Commissie en de Duitse regering een aantal jaren heeft opgevolgd, houdt de recessie aan. Séan Healy, directeur van think-tank Social Justice stelde bovendien deze week in de Irish Examiner dat “de bezuinigingspolitiek heeft geleid tot de grootste verschuiving in de geschiedenis van de middelen van de lage en middeninkomens naar de hogere inkomens. De grote winnaars zijn de bedrijven, vooral multinationals, en de rijken”.

Een ander voorbeeld dat Rehn aanhaalde, is er wel in geslaagd om uit de diepe recessie te komen waarin het in 2009 terechtkwam. Van alle EU-lidstaten groeide de economie van Letland het afgelopen jaar het hardst en het ziet ernaar uit dat dit record in 2013 opnieuw gehaald zal worden.

Binnenlandse vraag Letland met 27% gedaald

Het werkloosheidspercentage is nog altijd onverminderd hoog (in 2012 bijna 15%), maar volgens de officiële prognoses valt op korte termijn een daling te verwachten. Door dit succes mag het Baltische land op 1 januari aanstaande toetreden tot de eurozone, tegen de zin van de meerderheid van de bevolking, die bang is dat met het verdwijnen van de lats de prijzen zullen stijgen.

Tot zover het goede nieuws. Want aan de hoge prijs die de Letten hiervoor hebben moeten betalen wordt maar liever stilzwijgend voorbijgegaan. De regering in Riga heeft een derde van de ambtenaren ontslagen, en wie overbleef, moest salarisverlagingen tot wel 40% accepteren. Riga heeft de uitkeringen verlaagd en de belastingen verhoogd. Het verlies aan koopkracht, niet alleen bij ambtenaren maar onder de hele bevolking, heeft gevolgen voor de binnenlandse vraag, die in 2009 met ruim 27% is gedaald.

Letten reageren gelaten

[[De lichte daling van de werkloosheid kan ook worden verklaard door het feit dat veel Letten het land de afgelopen jaren de rug hebben toegekeerd]]. Tussen 2000 en 2011 is het aantal inwoners met 13% afgenomen. Letland heeft momenteel iets meer dan twee miljoen inwoners, net zoveel als in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Vreemd genoeg reageren de Letten niet met stakingen en demonstraties, zoals de Grieken, maar zijn ze eerder gelaten. Sterker nog, de regering die verantwoordelijk is voor al die bezuinigingen is zelfs herkozen.

“Voor de hervormingen is een hoge prijs betaald. De ongelijkheid tussen de verschillende regio’s en tussen sociale klassen is erdoor versterkt”, zegt Martins Kazaks, hoofdeconoom van de Swedbank.

Los van het succes of de mislukking van de maatregelen in Riga en Dublin heeft het blog van eurocommissaris Rehn ook twijfel doen rijzen over de mogelijkheid het beleid van een land als Letland, met twee miljoen inwoners, te exporteren naar een land als Spanje, met 46 miljoen inwoners en de vierde economie van de eurozone. Volgens bronnen binnen de EU wilde Rehn alleen maar een discussie op gang brengen over de situatie in Spanje, “die dramatisch is voor miljoenen werklozen”, en geenszins het beleid van het ene land automatisch vertalen naar een ander land.

Voorstellen Brussel zijn onuitvoerbaar

Die uitleg heeft echter niet kunnen voorkomen dat vakbonden, politieke partijen en talloze burgers diep verontwaardigd zijn over de woorden van Rehn. Emilio Ontiveros, voorzitter van de vereniging van Financieel Analisten, noemt enkele redenen waarom de maatregelen die Brussel voorstelt in Spanje onuitvoerbaar zijn, zoals de omvang van de particuliere schulden en de daling van het besteedbaar inkomen van gezinnen.

Rehn schrijft in zijn blog dat degenen die zijn voorstellen zonder meer van de hand wijzen “hem opzadelen met de enorme last van de maatschappelijke en humanitaire kosten” van zes miljoen werklozen. Mocht hij gelijk hebben, dan ligt de schuld daarvan niet bij één partij.

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp