Kies een taal
Een paar dagen geleden heeft Mario Monti in een interview in een populair televisieprogramma toegegeven dat hij niet kan twitteren, niet weet wat Vijftig tinten grijs is, ontweek hij de kwestie van het geregistreerd partnerschap en bleek hij in feite onbekend met het liedjesfestival van San Remo. Op hetzelfde moment sprak ex-komiek en oprichter van de Movimento 5 stelle (Vijfsterrenbeweging) Beppe Grillo in de Venetiaanse voorstad Marghera de menigte toe. Het gewone volk, dat de problemen en zorgen van het dagelijks leven opsomde: werk, kinderopvang, zwangerschapsverlof, de moeilijkheden van kleine zelfstandigen. Warm aangekleed, met muts en winterjas, stonden ze daar ’s middags en ’s avonds in de kou massaal naar Grillo te luisteren en wisselden ze elkaar af op het podium.
Grillo weet van geen ophouden
Hierover wordt met geen woord gerept in de kranten. Dat is niet alleen ernstig, maar zelfs zorgwekkend. Italië roert zich. Of dat goed of slecht is, daarover kan worden gediscussieerd, dat ontbreekt er nog aan. Maar dit fenomeen is meer dan belangrijk. In de peilingen haalt de Vijfsterrenbeweging ten minste 17 % van de stemmen, een percentage dat in Italië maar heel weinig partijen hebben weten te behalen: de christendemocratische partij, de communistische partij, de democratische partij (PD), Forza Italia en Popolo della libertà [Pdl, de partij van Silvio Berlusconi]. Voor Grillo is dit resultaat nu binnen handbereik.
“We zullen het parlement openen als een blikje tonijn”, zegt hij, schreeuwt hij. En de menigte op het plein gaat tekeer. “De tijd van de vertegenwoordiging is voorbij, we geloven er niet meer in. We laten de bank springen. En als het niet nu is, dan wel over een jaar. Het is slechts een kwestie van tijd. En we kunnen het ook nu.” Grillo weet van geen ophouden. “Populisten? Ja, wij zijn populisten, laat het maar horen”, en de menigte scandeert luidkeels “po-pu-lis-ten”.
Tsunamitour
Deze tsunamitour doet denken aan politiek van de oude stempel, maar is tegelijkertijd ook de politiek van een zekere Barack Obama – die wel degelijk raad weet met twitter en Vijftig tinten beslist kent en misschien zelfs heeft gelezen. Het mag immers duidelijk zijn; als je je niet op de pleinen vertoont, besta je niet, ben je niet geloofwaardig. In de Verenigde Staten, we schreven het al, zou het ondenkbaar zijn.
Tijdens zijn verkiezingsbijeenkomsten citeert Grillo graag buitenlandse televisieploegen die hem zijn komen volgen. Uit de hele wereld. Van Denemarken tot Canada. Want journalistiek is vertellen, beschrijven, naast analyseren en duiden. Als een buitenlander vandaag een krant als de Repubblica of de Corriere della Sera openslaat, zou hij niets te weten komen over wat er in deze verkiezingscampagne gebeurt. Hij zou zich geen voorstelling kunnen maken van wat er in de Italianen omgaat, van de bezorgdheid die het land in tweeën splijt. Van degenen die hun stem zullen uitbrengen op de Vijfsterrenbeweging en van degenen die al huiveren bij de gedachte alleen.
Media behandelen Grillo als kleine dictator
De zichzelf gezaghebbend noemende media behandelen Grillo als een kleine dictator. Zijn beweging komt alleen in het nieuws wanneer iemand zich tegen Grillo verzet. Alsof al die mensen, al die Italianen die op hun vrije dagen de koude pleinen vullen, een soort hersenloze tweederangsburgers zijn. De media kunnen zich afvragen waarom een komiek zoveel succes oogst. Sterker nog, dat is een informatieplicht. Het kan in elk geval niet worden genegeerd. Al was het alleen maar uit respect voor de beginselen en de hartstocht waardoor wij voor dit vak hebben gekozen.
Het is niet zo, zoals de kranten doen voorkomen, dat er in Italië wordt gedebatteerd over de vraag of [de leider van de PD] Bersani al dan niet afstand moet nemen van Nichi Vendola [leider van de linkse coalitie Sinistra Ecologia Libertà], een eis van Monti in ruil voor zijn steun. Overigens hoeft men maar een snelle blik op de peilingen te werpen. Volgens een opiniepeiling van 6 februari krijgt de coalitie van centrumlinks 34,3 % (waarvan 29,6 % voor de PD) en de coalitie van Monti 11,5 %: in theorie lopen Monti en consorten het risico niet eens over de drempel van 10 % te komen. Samen behalen ze 45 % van de stemmen. Dat is evenveel als de 28,7 % van centrumrechts (met 19 % voor de Pdl) en de 17,5 % van Grillo (die in de Kamer van Afgevaardigden bevestigd is van de 18 %) bij elkaar opgeteld. Sterker nog, als we echt op de cijfers letten, wint volgens onderzoeksbureau Swg het hypothetische en ondenkbare duo Grillo-Berlusconi (46,2 %) vandaag meer stemmen in het land dan het duo Bersani-Monti (45,8 %), waarover in de kranten uitsluitend wordt bericht.
Italië heeft twee gezichten
Dat betekent, om duidelijk te zijn, dat als Grillo en Berlusconi in het hypothetische geval de handen ineen zouden slaan, het lastig wordt voor de president om niet een van hen de opdracht te geven een regering te vormen.
Huiveringwekkende cijfers en bizarre scenario’s. Maar cijfers zijn cijfers. En niet alleen cijfers, ook hoofden, harten, mensen, gezinnen. Dat is het beeld. Italië heeft twee gezichten. Er is het Italië dat we kortweg zouden kunnen beschrijven als Europeesgezind, verantwoordelijk en geloofwaardig zo je wilt, maar dat ook treuzelt en zich verliest in onnodige geschillen en discussies. En er is een Italië dat moeilijk is samen te vatten. Want Grillo en Berlusconi zijn niet één en hetzelfde, ook al hebben ze enkele raakvlakken.
Het geeft stof tot nadenken. In een kamer zijn er evenveel Italianen die op Bersani of Monti stemmen als op Grillo of Berlusconi. Dat is de realiteit. Die moeten we onder ogen zien. Er is iets aan de gang in Italië. Iets groots. Iets hevigs. Waarschuw de twitteraars. En misschien ook de politieke leiders die er nu nog iets aan kunnen doen.
