Nieuws Portret van de Week

Necla Kelek, een passie voor vrijheid

Publiciste Necla Kelek is hartstochtelijk voorvechtster van democratie. En aangezien ze ook het islamisme aan de kaak stelt, werkt ze een aantal intellectuelen in Duitsland op de zenuwen, die sinds het Zwitserse minarettenbesluit over de positie van de islam redetwisten. Het Duitse weekblad Der Spiegel doet verslag.

Gepubliceerd op 16 april 2010 om 15:00

Een jongeman stelt dat er niet alleen misstanden heersen bij Turken, maar net zo goed bij Duitsers. Necla Kelek kent het bezwaar. Ze vertrekt haar gezicht, maar voordat er een spottende blik zichtbaar wordt, slaagt ze erin mild te glimlachen: "In Duitsland zijn inderdaad ook veel dingen niet in orde.” De jongeman is tevreden en Necla Kelek biecht nog op dat heus niet alle moslims in Duitsland een probleem vormen voor de democratie, de meesten beslist niet, maar een aantal van hen wél en zij heeft het nu juist over dat aantal. Necla Kelek (52) is een Duitse met Turkse roots en zit in het culturele centrum van het dorp Achim, in de buurt van Bremen, waar ze net heeft voorgelezen uit haar nieuwe boek, "Himmelsreise" [nog niet vertaald in het Nederlands. Haar eerdere boek, "De Turkse bruid", wel, nvdr].

In het boek wordt de islam aan een kritische blik onderworpen en het gebrek aan vrijheid binnen Turkse families in Duitsland aan de kaak gesteld. Vanwege deze opvattingen is Kelek momenteel een omstreden vrouw. Het Duitse dagblad‚ Süddeutsche Zeitung riep haar uit tot "haatpredikante" en de zondagskrant Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung tot "heilige soldate". Het interessante aan Necla Kelek is dat ze al die dingen verdedigt die het fundament van de Duitse samenleving vormen: vrijheid, democratie, verlichting, een seculier systeem. Maar daarmee roept ze scherpe kritiek over zichzelf af.

Haar vader gedroeg zich als een dictator, haar moeder hield zich gedeinsd

Een van de verwijten luidt dat ze de vernederingen niet kan verkroppen die ze in haar eigen familie heeft ondergaan en dat ze daarom de islam in zijn geheel veroordeelt. Ze kwam als klein meisje vanuit Turkije in een kleine stad in de Duitse deelstaat Nedersaksen terecht, maar ze werd er niet geaccepteerd. Op school vond ze de pauzes het ergst, omdat ze dan altijd in haar eentje stond. Voor en na school leefde ze in een Turkse wereld, waarin haar vader zich gedroeg als een dictator, haar moeder zich gedeisd hield en de kinderen hun vader zo onderdanig mogelijk moesten bedienen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Necla Kelek volgde een opleiding tot technisch tekenaar en kon met hulp van een vakbondachtige stichting, de Hans-Böckler-Stiftung, sociologie gaan studeren. Ze noemt de mensen van deze stichting "mijn echte ouders". Aanvankelijk deed ze wetenschappelijk werk, maar tegenwoordig leeft ze van het schrijven. Inmiddels is ze genaturaliseerd tot Duitse, maar als ze het heeft over Europeanen, zegt ze "de Europeanen" in plaats van "wij Europeanen". Als je haar daarop aanspreekt, geeft ze toe dat ze zichzelf daar ook toe rekent, maar ze grijnst erbij alsof ze is betrapt.

Gek genoeg irriteert het enthousiasme, waarmee ze de vrijheid prijst, nog het meest als ze met haar in gesprek gaan. Dat zijn mensen niet gewend, Duitsers praten niet meer op die manier. Kelek spreekt termen als democratie, burgermaatschappij, verlichting op een manier uit, waarop andere mensen alleen nog maar praten als ze het over de fraaiste doelpunten uit de eredivisie voetbal hebben. Misschien moet je wel een gebrek aan vrijheid hebben ervaren om zo overdreven enthousiast over vrijheid te kunnen spreken. Haar helden zijn mensen als Heinrich Heine, die aan het begin van de 19e eeuw de geestelijke strijders voor vrijheid waren.

Duitsers vrezen het verwijt te krijgen intolerant te zijn

Een andere irritatie in gesprekken met Necla Kelek komt voort uit het feit dat ze kritiek heeft op de onderlinge verhoudingen in Turkse families, zonder zich te verontschuldigen, zonder voortdurend te zeggen dat er veel Turken in Duitsland wonen die voorstander zijn van democratie en verlichting. Duitsers zijn om twee redenen vaak slecht in het opkomen voor hun eigen normen en waarden: bedachtzaamheid en de vrees voor het verwijt intolerant te zijn. Maar een vrijheidslievende maatschappij heeft ook euforische voorvechters nodig zoals Kelek, anders wordt het een cynische samenleving.

Toch zit Kelek met hetzelfde dilemma: als je voorvechter bent van tolerantie, kun je niet anders dan zelf intolerant zijn tegenover intolerante mensen. Kelek beweert: zolang hoofddoekjes een vorm van vrouwelijke onderdrukking zijn, moeten ze niet worden getolereerd. Er mag in Duitsland geen beroep worden gedaan op de sharia. Het is schandalig om jonge meisjes gedwongen uit te huwelijken. "Religie", zegt ze, "is een onderdeel van de vrijheid, maar staat er niet boven". Hoe belangrijk haar positie is, blijkt wel uit een gebeurtenis in maart. De AKP-partij van de Turkse minister-president, Tayyip Erdogan, had 1.500 Turken die in het buitenland wonen voor een gesprek uitgenodigd in Istanboel. Een van de deelnemers vertelde achteraf: "Ze willen dat we in Europa integreren, maar uitsluitend met het doel om de Turkse belangen te vertegenwoordigen".

De samenleving zou moeten strijden voor elk immigrantenkind

Kelek vindt het belangrijk dat ook moslims Europees staatsburger kunnen worden, en leren openstaan voor democratie, vrijheid en secularisatie. Juist ten aanzien van het groeiende aantal moslims in de bevolking zou de samenleving moeten strijden voor elk immigrantenkind. De democratie heeft immers een kritische massa nodig. Dat is een aspect waarover bij de multiculturele aanpak te weinig is nagedacht.

De verlichte Duitse Turkse heeft wel iets gedaan dat Europeanen maar moeilijk kunnen begrijpen. Ze kwam bij het graf van haar vader in Turkije en ontdekte dat het geheel verwaarloosd was. Ze heeft het met haar eigen geld laten opknappen, zodat zij en haar broers en zusters een laatste rustplaats kunnen vinden naast de man die hen zo heeft onderdrukt. Ze wil nergens anders worden begraven.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp