Barack Obama onderhandelt liever via het beeldscherm met Europa.

Obama, de video-bondgenoot

De eerste Amerikaanse president ‘van de Pacific’ [Stille Oceaan, red.] heeft geen bijzondere affiniteit met Europa, maar hij heeft de drie grootste machten van het continent wel nodig. Het resultaat, schrijft Le Monde, is een lange-afstands-relatie die wordt onderhouden via videoconferenties.

Gepubliceerd op 16 mei 2010 om 23:56
FutureAtlas  | Barack Obama onderhandelt liever via het beeldscherm met Europa.

“We willen gehoord worden, we willen dat er naar ons wordt geluisterd, we willen samen nadenken!” Eind maart, daags voor zijn diner met Barack Obama slingerde Nicolas Sarkozy deze woorden een zaal in die vol zat met studenten van de universiteit van Columbia, New York. Hij zei hardop wat veel Europese regeringsleiders stiekem denken van de eerste Amerikaanse president die zich ”president van de Pacific” noemt. Het was de schreeuw van de bondgenoten die zich genegeerd voelen.

Wat daarentegen niet uit deze woorden viel op te maken is dat de Europeanen vijf dagen eerder wél gehoord waren door de Amerikaanse president. Maar dan in een videoconferentie, en in een select gezelschap. Barack Obama heeft eind 2009 het initiatief genomen om een nieuw format te creëren, dat door diplomaten de ”Quad van regeringsleiders” wordt genoemd.”Quad” [een vierwielige brommer of motor] vanwege de vier landen die meedoen : Verenigde-Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland.

Quad komt eens per maand bijeen

Via een scherm komt deze ”quad” bijeen, in principe eens per maand : Barack Obama, Gordon Brown (en nu zijn opvolger David Cameron), Nicolas Sarkozy en Angela Merkel. Er wordt een uitgebreid scala aan zware dossiers doorgenomen, zoals Iran, Afghanistan, de Levant, de G20 en financiële regulering. De ”quad” is niet helemaal nieuw, hij bestaat al sinds het einde van de Koude Oorlog, maar begon op een wat lager diplomatiek niveau, meestal met hogere ambtenaren van de ministeries van Buitenlandse Zaken. Nu is de bijeenkomst verheven tot een soort mini-directie, een contactgroep waarbij de Europese regeringsleiders betrokken zijn die zouden kunnen helpen bij het oplossen van de problemen die Obama tegenkomt.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De redenen, groot of klein, voor de teleurstelling tussen Obama en de Europeanen hebben zich het afgelopen jaar opgestapeld. Toen hij in het Oval Office van het Witte Huis aankwam, heeft Obama de buste van Winston Churchill (een cadeau van Tony Blair aan George W. Bush) weggehaald. De Britten begrepen dat dit het einde van hun ‘speciale relatie’ inluidde. De Oost-Europeanen hebben de teleurstelling over het niet doorgaan van de unilaterale herziening van het anti-raketschild moeten verwerken.

Verstek laten gaan bij herdenking Berlijns Muur

In november 2009 liet Obama verstek gaan bij de herdenking van twintig jaar val van de Berlijnse Muur [hij hield overigens wel een videotoespraak, red.] : hij meende dat zijn aanwezigheid onmisbaar was in Kopenhagen waar hij de kandidatuur van Chicago voor de Olympische Spelen 2016 verdedigde. De maand daarna sprak hij met de ‘nieuwkomers’ over het klimaat, zonder dat de Europeanen daarbij aanwezig waren.

Obama groeide op in Hawaï en Indonesië. Zijn Keniaanse vader maakte deel uit van de Afrikaanse elite die in de jaren zestig het zuiden wilden emanciperen op de ruïnes van de oude keizerrijken. Zijn grootvader werkte als ”boy” bij Britse kolonisten. Op Harvard begon de student Barack Obama zich te interesseren in de Derde Wereld. In de visie op de wereld van de Amerikaanse president is er weinig affiniteit met Europa.

Zijn critici zeggen altijd dat Obama liever met de vijanden van Amerika praat dan met zijn vrienden. “Deze regering ziet de macht van Verenigde-Staten in de wereld afkalven”, becommentarieert Eric Edelman, voormalig nummer drie in het Pentagon onder George Bush, “en ze lijkt te denken dat de enige macht die nog sneller achteruit gaat, Europa is.”

Maar Obama meent dat in een wereld in beweging, de sokkel van gedeelde waarden met Europa niet tot het einde der tijden bewierookt hoeft te worden. Zijn relatie met het Oude Continent loopt via een gebrek aan persoonlijke affiniteit, een teleurstelling over de Europese krachtinspanning in Afghanistan en een constant afhouden wanneer zijn regering de strijd moet aanbinden met haar critici. Hij delegeert liever Joe Biden, de vice-president, of Hillary Clinton, minister van Buitenlandse Zaken.

Eerst met Rusland onderhandelen

Obama geeft er de voorkeur aan eerst met Rusland te onderhandelen, desnoods over de hoofden van de Europeanen heen, zij die juist hebben geprobeerd duidelijkheid te brengen in de verdenkingen die het START-akkoord over atoomwapens en het Amerikaanse anti-raketschild met elkaar in verband brachten.

Europa voelt zich gepasseerd, maar vormt een steunpunt voor de Verenigde-Staten bij grote uitdagingen. Het is met Europa dat Obama landen bij elkaar wil brengen om vrijwillig autonome sancties op te leggen aan Iran. Europa en de Verenigde-Staten maken 54 procent uit van het wereldwijde BBP, tegen 16 procent van de heterogene groep BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China).

Na de weinig opzienbarende benoemingen bij het van kracht worden van het Verdrag van Lissabon, heeft Obama klaarblijkelijk de conclusie getrokken dat alleen de grote Europese landen in staat zijn om mee te denken over de kwesties die hem aangaan. De discretie van de ‘Quad’ is begrijpelijk. Deze geeft weinig ruchtbaarheid aan nieuwe Europese instellingen en men kan de ‘Quad’ zien als de verwezenlijking van dit Westen waarvan Barack Obama zich wenst te distantiëren om de rest van de wereld meer aan te spreken. Troostprijs of ultieme doelmatigheid: de Trans-Atlantische video-diplomatie is geboren.

Opinie

EU geleid vanuit het Witte Huis

De ‘President van de Verenigde Staten’ is de ‘President van de Europese Raad’ geworden, schrijft Jean Quatremer ironisch op zijn blog Coulisses de Bruxelles. De Franse journalist schrijft over de herhaaldelijke telefoontjes van Barack Obama met de Europese bewindslieden – Angela Merkel voorop – daags voor het instellen van het stabiliteitsfonds van de 27 lidstaten. Nu, zo meent hij, ”is Herman Van Rompuy niet langer de voorzitter van de Europese Raad van de regeringsleiders. Hij is slachtoffer geworden van een staatsgreep die succesvol is geleid door de Amerikaanse president die besloot om de zaken in eigen hand te nemen omdat hij het zat was die kinderen te zien aanmodderen zonder het eens te worden over een akkoord om hun gemeenschappelijke munt te redden, en het risico liepen een tsunami te ontketenen die in staat was de hele planeet te verwoesten.”

”De reddende bemoeienis van Obama in Europese zaken laat zien hoe slecht Europa eraan toe is”, gaat Quatremer verder. ”Er is gebrek aan leiders van formaat die in staat zijn om het gemeenschappelijk belang te zien en niet alleen hun nationale belangen. Hun zwakte, hun gebrek aan een langetermijnvisie, hun politieke lafheid wordt in Brussel uiteraard met zevenentwintig vermenigvuldigd. Middelmatigheid kan alleen maar middelmatigheid voortbrengen”.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!