Kies een taal
Het lijkt een gewoonte te worden. Een jaar nadat er geprotesteerd werd tegen een wet waarmee de machthebbers meer controle konden uitoefenen op de media, schopt de Hongaarse regering van Viktor Orbán opnieuw tegen de schenen van Europa. Nu is de inwerkingtreding van de nieuwe grondwet van het land de oorzaak. Die komt op het moment waarop de regering de status van de centrale bank wijzigt, de verkiezingsprocedure hervormt en een radiozender van de oppositie zijn frequentie ontzegt.
Terwijl er steeds meer stemmen opgaan om sancties tegen de autoritaire uitwassen van Viktor Orbán, nemen, net zoals een jaar geleden, de Europese leiders geen standpunt in, 'bestudeert' de Commissie de situatie en eist slechts een handvol Europarlementariërs een reactie van de Europese Unie.
Zou Hongarije echter net zo gestraft moeten worden als Oostenrijk, waartegen in 2000 sancties werden genomen toen de extreemrechtse Jörg Haider in de regering kwam? Destijds verbraken de veertien partners van Wenen ieder bilateraal contact en stopten ze met het steunen van Oostenrijkse kandidaten voor functies bij internationale organisaties. Maar die maatregelen werden na 9 maanden opgeheven, zonder dat kanselier Wolfgang Schüssel aan de druk had toegegeven. En Oostenrijks extreemrechts bleef tot in 2007 in de regering zitten.
Hongarije vormt een netelige kwestie. In veel opzichten is het systeem dat er nu wordt uitgerold - er is geen andere naam voor de maatregelen die er genomen worden om de macht van de Fidesz, de partij van Orbán, te waarborgen - in strijd met de waarden die ten grondslag liggen aan het Europese project. De georganiseerde verzwakking van iedere oppositie, de verwantschap met Jobbik - een extreemrechtse partij die over zijn eigen militie beschikt -, of het opvlammende nationalisme bij Hongaarse minderheden in de andere EU-landen zijn voldoende redenen om Boedapest tot de orde te roepen.
Daarentegen mag het respecteren van waarden en conformisme niet verward worden met consensus. Een aantal onderdelen uit het programma van Viktor Orbán kan worden betwist, veroordeeld of bestreden, maar ze wijken niet af van de politieke standpunten die we in alle Europese landen terugvinden. De wens om politieke controle te blijven houden op het monetaire beleid is bijvoorbeeld geen buitenissigheid van de Fidesz, en de rol van de centrale banken vormt zelfs de kern van de discussie over de crisis in de eurozone. De verwijzing naar God in de grondwet, de afwijzing van het homohuwelijk of de mogelijkheid het recht op abortus in te perken zijn conservatieve standpunten, maar die zien we ook in Griekenland (God in de grondwet), Frankrijk (afwijzing van het homohuwelijk), Ierland, Malta of Polen (beperking van het recht op abortus).
Als Europa het Hongarije van Orbán binnen de Europese democratische grenzen wil houden, moet er goed worden nagedacht over het beoogde doel en de gevolgde methode, om te voorkomen dat Europa wordt meegesleept in twee gevaarlijke processen. Het eerste gevaar zou zijn dat Boedapest met veel poeha sancties wordt opgelegd, waarna er net als bij Oostenrijk teruggekrabbeld moet worden. Of een ongewisse uitsluitingsprocedure moet worden begonnen. Het tweede gevaar ligt erin dat er een systeem van twee maatstaven ontstaat waarbij Hongarije wordt bestraft voor de politieke standpunten van zijn regering terwijl andere landen evenveel verweten zou kunnen worden. Hoe reactionair het land ook was, het Polen van de broers Kaczyński bijvoorbeeld werd nooit door de EU in de ban gedaan.
Het feit dat Hongarije een taalkundig en cultureel eiland midden in Europa vormt, versterkt de gevaarlijke dialectiek tussen de neiging om zichzelf te beschouwen als een belegerd fort en het onbegrip van zijn buurlanden die niet op de hoogte zijn van alle details van het binnenlandse debat. Reden te meer voor Europa om waakzaam te zijn, en stevig vast te houden aan principes, maar ook om heldere en adequate actie te ondernemen.
