Kies een taal
Tegen alle verwachtingen in en ondanks het negatieve advies van de grootste politieke partijen, de religieuze leiders en het bedrijfsleven heeft 57 procent van de Zwitserse kiezers zich uitgesproken voor het verbod op de bouw van minaretten in hun land. De kwestie werd door de Zwitserse Volkspartij (‘Union démocratique du centre’, UDC) aangekaart en nadat de populistische partij voldoende handtekeningen had verzameld om een referendum te organiseren, aan de kiezers voorgelegd,
“Moslims in Zwitserland verdienen de onrechtvaardigheid van deze sanctie, die wordt ingegeven door angst, hersenschimmen en onwetendheid, niet”, schrijft de Zwitserse krant Le Temps en meldt er specifiek bij dat de kiezers tegen minaretten hebben gestemd, niet tegen moskeeën. “De kiezers zijn niet allemaal tegen de islam, maar tegen wat zij zien als oververtegenwoordiging van de islam in het dagelijks leven in Zwitserland.”
Volgens de politicoloog Michael Hermann hebben de kiezers vooral geprotesteerd tegen migratie en de globalisering, die worden ervaren “als een gevaar voor de traditionele Zwitserse identiteit.” De redenen voor deze vorm van “racisme ontstaan uit een gekrenkte nationale trots” zijn, volgens de Duitse Tageszeitung, de twijfels over het bankgeheim, het faillissement van Swissair en de ondergang van andere symbolen van de Zwitserse identiteit, maar ook de "schaamteloze wijze" waarop Ghadafi het land heeft behandeld in de kwestie met de Zwitserse gijzelaars in Libië.
Gevoel van onbehagen
“In dit geval zijn de indirecte gevolgen van het referendum van belang en het effect dat die hebben op het sociale klimaat in Zwitserland”, onderstreepte het Zwitserse dagblad Neu Zürcher Zeitung, dat het referendum beschouwt als een uitweg. Het gaat volgens de krant om een ‘nee’ tegen islamieten die bereid zijn hun toevlucht te zoeken in geweld. “De geloofsovertuigingen van moslims, hun beeld van de vrouw en hun daadwerkelijk bestaande fanatisme hebben een tegenwicht veroorzaakt en het zou funest zijn als er geen rekening werd gehouden met dit gevoel van onbehagen ten aanzien van het anders-zijn”, aldus de analyse van het Duitstalige dagblad. En dat gevoel van onbehagen is niet alleen voorbehouden aan Zwitserland. “Elk Europees land heeft zijn eigen symbolen of onderwerpen die op moslims als doelgroep zijn gericht”, meldt Tariq Ramadan in de Britse krant The Guardian. “In Frankrijk is het de hoofddoek of de boerka, in Duitsland zijn het de moskeeën, in Groot-Brittannië is het geweld, in Denemarken zijn het de cartoons, in Nederland de homoseksualiteit en ga zo maar door.” Terwijl “Europese landen en volken een ware en diepe identiteitscrisis doormaken, neemt de nieuwe zichtbaarheid van moslims problematische vormen aan en dat is angstaanjagend”, constateert de Zwitserse intellectueel en hoogleraar.
“Het resultaat van dit referendum is een enorme verrassing”, beweert de Poolse krant Rzeczpospolita, “omdat de angst en de aversie tegen de islam zich buiten de meerderheidsstroming verspreiden”. Het Poolse dagblad constateert dat “de Zwitsers feitelijk hebben aangegeven dat de integratie van moslims het grootste sociale en beschavingsprobleem in Europa is”, maar “ze hebben dit signaal niet anders dan door middel van een referendum kunnen afgeven, met als resultaat een vergelijkbaar verbod als het soort dat we zien in onverdraagzame moslimlanden'.”
De Franse krant Libération voegt daar nog aan toe dat “tot nu toe geen enkele regering in Europa op bevredigende wijze de betrekkingen met de islamitische godsdienst heeft geregeld, hoewel die toch integraal deel uitmaakt van het Europese landschap.” Want de vreemdelingenhaat en de haat waarmee immigranten worden bejegend “spelen de volkspartijen in de kaart, die in heel Europa goed gedijen.”
“Het gaat om een vierde nationale populistische golf van na de oorlog, waaronder die van de jaren 60 van de vorige eeuw, die beperkt bleef, en die van extreem rechts van de jaren 80 zoals het Front National in Frankrijk of het Vlaams Blok in Vlaanderen”, volgens de analyse van Jean-Yves Camus, deskundige op het gebied van Europese volkspartijen. “Deze partijen weigeren te worden geassocieerd met extreem rechts en a fortiori met neofascisme, maar ze dragen een ‘libertijns’ ultraliberalisme uit: minder belastingen, minder regels, minder sociale uitkeringen – en voeren een partijprogramma dat zich sterk tegen moslims richt onder het mom van de strijd tegen de multiculturele samenleving”.
Nu al hebben de PVV van Geert Wilders en de Deense volkspartij aangekondigd om zo’n zelfde referendum te willen organiseren. De Italiaanse onderminister voor Verkeer en Infrastructuur van de Lega Nord, Roberto Castelli, noemde het Zwitserse referendum een “bericht van de beschaving” en stelde voor het kruis in de nationale vlag op te nemen, om de christelijke identiteit van Italië te onderstrepen. Volgens de Italiaanse krant La Repubblica zou dit soort initiatieven “het idee dat de vrijheid van godsdienst het onderwerp zou kunnen zijn van een volksraadpleging” nieuw leven kunnen inblazen. Alsof de fundamentele rechten van de mens zouden kunnen worden onderworpen aan een oordeel dat wisselt, afhankelijk van de meerderheid in een bepaalde periode.
De Franse krant Libération beweert dat er als reactie op dit fenomeen “slechts één strategie mogelijk is”, namelijk “bevorderen dat er een Europese islam ontstaat, op een al langer bestaande wereldlijke basis, zonder afbreuk te doen aan het geloof zelf, maar wel afgestemd op het naleven van de rechten van de mens. Zwitserland heeft die strategie net de rug toegekeerd en daar doen fundamentalisten van allerlei stromingen nu hun voordeel mee.”
