Kies een taal
Afgelopen vrijdag konden Tsjechische waarnemers een reis terug maken in de tijd, naar september 1976. Vier langharige jongeren uit Praag en drie uit Pilsen moesten destijds voor de rechter verschijnen, omdat ze waren beschuldigd van gedrag dat in het juridische jargon van die tijd werd aangeduid als 'vandalisme.'
In werkelijkheid kwam de aanklacht voort uit het feit dat de 'vandalen' vrij banale dingen hadden gedaan, maar wel dingen die de communisten als ‘uitingen van ongehoorzaam gedrag’ zagen: ze hadden lange haren, speelden hun eigen muziek, gingen voor hun eigen plezier met hun vrienden uit en onttrokken zich aan de verplichte rituelen waarmee ze hun loyaliteit jegens het totalitaire regime moesten belijden. De zaak betrof de rockgroep ‘Plastic People of the Universe’, hoewel slechts twee van de zeven veroordeelden lid waren van deze band. Omdat ze elkaar wilden ontmoeten op hun eigen feestjes in pubs of bij vrienden thuis, moesten de 'vandalen' de gevangenis in.
Het is alsof de Praagse herfst van 1976, die – zoals bekend – de beslissende aanzet heeft gegeven tot de oprichting van
Charta 77, zich in Moskou nu opnieuw afspeelt. Daar werden vrijdag drie leden van de louter uit vrouwen bestaande punk-band Pussy Riot veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf wegens vermeend vandalisme en de verstoring van een kerkdienst in de belangrijkste kathedraal van Moskou. De drie vrouwen hadden daar in februari een spontaan optreden gegeven, waarin zij een beroep deden op de Maagd Maria om “Rusland te verlossen van Poetin”.
Uiteraard zijn er aanzienlijke verschillen tussen de twee zaken. ‘Plastic People of the Universe’ en hun vrienden hadden zich niet 'schuldig' gemaakt aan een spectaculaire politieke provocatie en waren niet van plan om ook maar iemand zijn macht te ontzeggen. Ze hielden hun concerten in het geheim, en als er al iets spectaculairs aan hen was, was het hun gebrek aan belangstelling voor wat er in Tsjechoslowakije gaande was. Ze wilden gewoon hun eigen leven leiden.
Schaamteloos korte rokjes
Maar dat is niet het punt hier. De rechter in de zaak tegen Pussy Riot, die live werd uitgezonden op de Tsjechische televisie, gebruikte dezelfde bewoordingen en argumenten als de rechters die de 'vandalen' in het totalitaire Tsjechoslowakije hadden veroordeeld. Ditmaal was het alleen niet wegens het dragen van lang haar, maar schaamteloos korte rokjes.
Het waren het regime van Poetin en volgens sommige waarnemers van de situatie in Rusland ook Poetin zelf die het politieke proces, dat het eerste zou kunnen zijn dat plaatsvindt tegen een theatrale achtergrond zoals die gebruikelijk was in de Sovjet-tijd, in gang hebben gezet.
Sceptici hebben zich afgevraagd waarom - als Rusland inderdaad zo'n despotisch regime heeft - Pussy Riot voor haar protest zo weinig steun heeft ondervonden van gewone Russen en in de opiniepeilingen. Wie weet … Het drama in de rechtszaal, waar het regime zijn ware gezicht toonde, gaf óók geen blijk van publieke steun voor het stevige optreden van Poetin. Blijkbaar was dit doelbewuste machtsvertoon niet gericht op een extern publiek, maar op de gewone Rus. Sinds zijn verkiezing heeft Poetin te maken gehad met ongekende protesten, en hij heeft hij het gevoel dat hij zijn tegenstanders moet intimideren.
De grote belangstelling van de media, politici en prominente artiesten zal zich nu snel weer op iets anders richten. Maar we weten uit de tijd van het communistische Tsjechoslowakije dat politieke druk vrouwelijke gevangenen kan beschermen tegen geweld of zelfs de dood in de gevangenis. Bovendien moet de golf van belangstelling worden omgezet in een golf van woede en politieke druk naar aanleiding van de rechtszaak tegen Pussy Riot, net zoals dat in Tsjechoslowakije in de jaren tachtig is gegaan. Verder zouden Poetin en zijn regime moeten worden behandeld als de vijanden van de waarden die wij – 22 jaar later – nog steeds hoog in het vaandel dragen.
Reacties
Russen trekken zich weinig aan van kritiek
De kritiek vanuit de internationale gemeenschap en van artiesten als Paul McCartney en Madonna op de tweejarige celstraf voor Pussy Riot mag enorm zijn, Russen zelf worden vooralsnog niet warm of koud van de benarde situatie waarin de leden van de feministische punkband zich bevinden, schrijft The Independent. Maar, voegt de krant eraan toe, daar begint nu langzaam verandering in te komen:
Het optreden van Pussy Riot in februari in de Christus Verlosserkathedraal in Moskou kon op weinig sympathie van de meeste Russen rekenen, maar na de agressieve vervolging van de vrouwen door de autoriteiten, werd het trio geleidelijk aan door de leiders van de oppositieprotesten tegen president Vladimir Poetin geadopteerd als een van hun missies. Desalniettemin hielden de meeste officiële stemmen in Rusland zich tijdens het proces stil.
De voormalige minster van Financiën en vriend van Poetin, Alexei Kudrin, zegt dat “het imago van het land enorme schade heeft opgelopen” terwijl pro-Kremlin journalist Tina Kandelaki de afhandeling van de zaak vanuit public relations-oogpunt beschrijft als “informatiezelfmoord”.
