Kies een taal
Aanvankelijk leek het een afrekening tussen politieke rivalen onderling. De nieuwe premier van Bulgarije, Bojko Borisov, beschuldigde zijn voorganger van de socialistische partij, Sergei Stanisjev, ervan dat hij in 2008 een geheim rapport van de staatveiligheidsdienst (DANS) had laten verdwijnen, om de daarin van corruptie beschuldigde leden van zijn kabinet tijdig te waarschuwen. Intussen stelt het Openbaar Ministerie niet alleen een gerechtelijk onderzoek in naar Stanisjev, maar bovendien naar een anonieme afzender, die het halfjaarverslag 2008 onlangs op het internet plaatste.
Dit verslag bevestigt evenwel alleen maar, wat westerse media en regeringen allang wisten en wat de regering in Sofia trachtte te bagatelliseren: het door de hoogste politieke kringen gedoogde misbruik van EU-middelen, de kliekvorming van politici en criminelen en de eindeloze corruptie.
EU-fondsen worden geplunderd
Het Bulgaarse publiek lijkt zich geen raad te weten met de situatie. Presenteert DANS alleen maar een meedogenloos beeld van de Bulgaarse realiteit of kwam het instituut voornamelijk als een soort persoonlijke ‘politieke politie’ van Stanisjev in actie, zoals de nieuwe premier Borisov beweert? De woede van de premier zou echter ook een andere voedingsbodem kunnen hebben. Inmiddels is namelijk ook het veiligheidsrapport over de eerste zes maanden van 2009 verschenen. En ook dit keer bleef het allesbehalve geheim, ondanks het feit dat veel journalisten schriftelijk hadden moeten bevestigen dat ze het rapport niet zouden publiceren. De inhoud bleek pikant: EU-middelen werden geplunderd, vooral in de landbouw en vooral vanwege het feit dat de medewerkers van de staatsfondsen, die nauwelijks worden gecontroleerd, gevoelig bleken voor corruptie.
Om de felbegeerde EU-middelen te bemachtigen werden documenten vernietigd, vervalst of er werden eigendomsaktes opgesteld op naam van een overledene. Een financiële zak van Sinterklaas, waarvan niet alleen de Bulgaren dankbaar gebruikmaken. Ook Grieken en Turken kopen of pachten via Bulgaarse stromannen enorme lappen grond in Bulgarije, aangezien de EU-subsidies op basis van oppervlakte worden berekend. In de gezondheidszorg bedenken artsen en ziekenhuizen fictieve patiënten en zorgen er zo voor dat de financiële steun wordt omgezet in andere investeringen. Particuliere geneesmiddelfabrikanten maken gebruik van hun monopoliepositie om door middel van een stop op de levering van noodzakelijke medicijnen hogere prijzen door te boksen.
Hezbollah-steunpunt op Bulgaars grondgebied
Er is nauwelijks een truc te bedenken of de fraudeurs passen hem wel toe. Eigenaren van firma’s, die geld achteroverdrukten of hun bedrijf door wanbeleid te gronde richtten, dragen hun bedrijven met zware schuldenlast over aan sociaal zwakke personen zonder middelen – vaak Roma. Daarmee onttrekken zij zich aan elke vorm van aansprakelijkheid en voorkomen ze een eventueel verhaal op hun privévermogen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zelfs witwassers van geld zich prettig voelen in een land met zulke rekbare wetten, een gediscrimineerd justitieapparaat en het door maffiosi ondermijnde machtsapparaat.
Ook bij de georganiseerde misdaad vallen er weinig veranderingen te bespeuren. Afpersing, ontvoering en dreiging met fysiek geweld behoren al jaren tot de dagelijkse gang van zaken in Bulgarije. Zorgwekkend zijn ook de eerste signalen van grensoverschrijdend terrorisme. Zo zouden Sjiitische organisaties als Hezbollah al steunpunten hebben opgezet in Bulgarije.
Lijdzaam toeziende politici
Het is dus een flinke puinhoop die Borisov uiterlijk eind dit jaar moet zien weg te werken, om te zorgen dat zijn regering succesvoller oogt dan die van zijn voorganger. Want ook bij de Bulgaarse bevolking verdwijnt de tolerantie ten opzichte van de lijdzaam toeziende politici. Als het volgende rapport niet gunstiger uitpakt, zullen de betrekkingen met de EU weer duidelijk afkoelen. Eens te meer moet men zich in Brussel dan afvragen tegen welke voorwaarden Bulgarije, dat tegenwoordig de meest corrupte natie in de EU is, in 2007 als lid toetrad.
Vanuit een realistisch oogpunt bezien blijft de nieuwe premier slechts de keuze uit drie dingen: de aangekondigde sluiting van deze rampzalige staatveiligheidsdienst, een aanpassing in politiek opzicht van de dienst of de absolute zekerheid dat toekomstige rapporten in zijn bureaulade achter slot en grendel blijven liggen.
