Bijeenkomst tijdens de studentenbezetting van de Universiteit van Wenen par les étudiants, op 28 oktober 2009. Foto: Daniel Weber/Flickr

Studiefinanciering is broodnodig

Sinds half oktober bezetten Oostenrijkse studenten de universiteiten in Wenen in hun strijd om gratis en kwalitatief hoger onderwijs voor iedereen. Volgens de econoom Andreas Schibany hoort de financiering van het hoger onderwijs geen taboe te zijn, schrijft hij in Der Standard.

Gepubliceerd op 30 oktober 2009 om 15:57
Bijeenkomst tijdens de studentenbezetting van de Universiteit van Wenen par les étudiants, op 28 oktober 2009. Foto: Daniel Weber/Flickr

Het zijn voornamelijk filosofen die het voortdurend over hem hebben en die hun gebruikelijke gelatenheid volledig laten varen als ze vermoeden dat het ideaal wordt bedreigd dat met zijn naam is verbonden: Wilhelm von Humboldt (1767-1835, grondlegger van de Humboldtuniversiteit in Berlijn en van het Humboldtsche onderwijsideaal, dat pleit voor een universele opleiding en eenheid van onderzoek en onderwijs) - de taaiste en machtigste mythe in het Europees onderwijsbeleid. Elke onderwijshervorming wordt beschouwd als een uiting van haat jegens Humboldt, als bedreiging van de plek waar het nog mogelijk is de wereld in intellectueel opzicht doordrongen te laten raken van wetenschappelijke inzichten, maar waar de onderwijsopvattingen van de verlichting allengs in de ban van de economie raken.

Het gevaar van pure opleidingsinstituten

Bovendien laten filosofen in discussies niet na te waarschuwen voor bedrijfseconomisch gedachtegoed en voor het gevaar dat universiteiten verworden tot pure opleidingsinstituten. Het Angelsaksische model, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen universiteiten waar voornamelijk wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan en universiteiten die worden beschouwd als eersteklas opleidingsinstituten, blijft daarbij voortdurend boven alle hoofden zweven als permanente bedreiging voor universiteiten.

Tegenwoordig worden we in Oostenrijk echter geconfronteerd met beelden van meer dan overvolle collegezalen, met een enorme toestroom van Duitse studenten, voor wie Oostenrijk de opleidingskosten moet betalen en met de bezetting van collegezalen. Het hoger onderwijs dreigt te worden verscheurd door de financiële druk op universiteiten, in combinatie met een volledig achterhaald onderwijsideaal en tegenstrijdige stimuleringsmaatregelen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Op een van de spandoeken bij de bezetting van het groot auditorium stond te lezen “Gratis onderwijs voor iedereen” en daarmee wordt de vinger precies op de zere plek gelegd. Want uiteraard is onderwijs voor iedereen een noodzaak, maar iemand zal dat toch moeten betalen. [tegenwoordig is het onderwijs weliswaar gratis in Oostenrijk, maar die situatie dreigt te veranderen door de overbevolking van de universiteiten] En de aanhangers van elitaire opleidingsopvattingen zijn nu juist bang voor hetgeen daarvoor nodig is, namelijk: een economische aanpak van het huidige debat.

De laatste maatschappelijke onrechtvaardigheid

Hoe ontoelaatbaar het ook mag klinken, toch wil een economische aanpak niet zeggen dat er alleen maar mechanisch denken wordt gepropageerd. Integendeel, er wordt juist gezocht naar een eerlijke verdeling van schaarse middelen, naar adequate stimuleringsmaatregelen, terwijl tegelijkertijd rekening wordt gehouden met individuele interesses en sociale rechtvaardigheid.

Qua financiering van het hoger onderwijs steekt de Oostenrijkse overheid boven het gemiddelde van de OESO en van de EU uit. Het ontbreekt hier vooral aan middelen uit private bronnen. Toen het collegegeld werd afgeschaft (van 2001 tot september 2008 werd collegegeld geheven), droogde een particuliere financieringsbron op. Algemeen werd toen gedacht dat daarmee ook de laatste maatschappelijke onrechtvaardigheid van de baan was. Toch steeg het aantal studenten ten tijde van het collegegeld ook al behoorlijk.

Wat met het afschaffen van de collegegelden echter niet kon worden afgeschaft, was het feit dat het volgen van hoger onderwijs in Oostenrijk, meer nog dan in menig ander land, afhankelijk is van de sociaaleconomische achtergrond van de ouders. Een systeem van studiefinanciering door de overheid zou kunnen helpen om deze sociale hindernissen te overwinnen.

Een welkome studiefinanciering

Dit systeem heeft zijn nut in vele landen al bewezen, maar in Oostenrijk wordt er vreemd genoeg niet eens een begin gemaakt met de discussie hierover. Een studiefinanciering door de overheid omvat grosso modo namelijk juist die voordelen, waarvoor momenteel wordt gedemonstreerd. Het koppelt de wens naar onderwijs los van de bereidheid van ouders om ervoor te betalen, het maakt het mogelijk te studeren zonder slecht betaald bijbaantje en het zorgt, bij een voldoende ruime aflossingstermijn, voor een spreiding van de kosten over een langere periode.

Daarom hebben we in Oostenrijk dringend behoefte aan het uit de wereld helpen van de Humboldtmythe, aan duidelijke stimuleringsmaatregelen en aan een rechtvaardig financieringssysteem. Het zou ook de laatste pleitbezorgers van Humboldt duidelijk moeten zijn dat een dergelijke economische aanpak niet zozeer het kenmerk is van een 'ontspoorde geest', als wel de basis voor een modern onderwijssysteem.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp