Nieuws Extreem rechts in Europa / 7
Pia Kjærsgaard, partijleidster van de Deense Volkspartij.

Volkspartij houdt regering in ijzeren greep

Tien jaar geleden was de Deense Volkspartij nog slechts een kleine extreem rechtse beweging. Inmiddels is de partij niet meer weg te denken uit het politieke establishment en is ze getransformeerd tot een betrouwbare partner met veel invloed, aldus de Groene Amsterdammer.

Gepubliceerd op 18 mei 2010 om 14:57
Pia Kjærsgaard, partijleidster van de Deense Volkspartij.

Het is een heel mooie brug, tussen Kopenhagen en Malmö. Maar voor duizenden Denen die geforceerd in het Zweedse Malmö wonen en elke dag op en neer moeten naar hun werk in Kopenhagen is de Öresundbrug een symbool van uitsluiting. Ze moeten dagelijks betalen om naar hun eigen land te rijden, waar ze niet mogen wonen omdat hun partner uit het buitenland komt.

De Deense immigratiewetten zijn notoir streng. Keihard voor asielzoekers, niet trouwen met een buitenlandse partner onder de 24 jaar, hoge eisen aan immigranten. Om een verblijfsvergunning te krijgen is recent een puntensysteem ingevoerd. Natuurlijk krijg je punten voor werkervaring, Deens spreken en kennis van de cultuur. Maar immigranten moeten ook minimaal een jaar 'actief hebben deelgenomen aan de Deense maatschappij': Alleen als je honderd punten scoort krijg je een verblijfsvergunning.

Bijzonder zuur

En voor Denen met een buitenlandse partner zijn de regels soms bijzonder zuur. Ze moeten aantonen dat ze gezamenlijk meer 'binding' hebben in Denemarken dan in het land van herkomst van de partner. Anders kun je net zo goed daar gaan wonen, toch? En dus mocht financieel controller Bolette Kornum niet met haar man terugkeren naar Kopenhagen. Ze hadden meer binding in Egypte, stelde de immigratiedienst.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Zij spreekt Arabisch, hij heeft geen familie in Denemarken, ze hadden samen een paar jaar in Egypte gewoond. Ga maar in Egypte wonen. '"Ik betaalde mijn hele leven al belastingen, maar was niet meer welkom in mijn eigen land." Zesduizend families wonen inmiddels aan de andere kant van de brug. "Het maakt levens kapot", zegt Kornum. Toch zijn de strenge Deense immigratiewetten inmiddels door vrijwel alle politieke partijen stilzwijgend omarmd.

Alleen een paar kleine linkse partijen mokken er nog over. En de initiator en drijvende kracht achter die wetten, de Deense Volkspartij, is een stabiele en invloedrijke factor geworden in de Deense politiek. Al lang niet meer uitgejouwd en uitgekotst als een extreem-rechtse partij. Eerder bewonderd en met enige jaloezie bekeken. Hoe hebben ze dat gedaan?

Met het imago van Wilders nu

Terug naar 2001. In Denemarken wint de anti-immigratie en anti-islam Volkspartij twaalf procent van de stemmen. Het is een partij met het imago van Wilders nu: formeel uitgesloten door sommigen, beschimpt door links, aangevallen vanwege populistische retoriek en scherpe standpunten. Zoals over de 'plaag' islam, die de Deense identiteit bedreigt, over parasitair gedrag van immigranten, over asielzoekers die, als ze niet gewoon teruggestuurd kunnen worden, maar met een parachute uit het vliegtuig moeten worden gedropt.

De Deense Conservatieve en Liberale Partij willen graag regeren en komen tot een typisch Deense oplossing: een minderheidscoalitie. De twee centrum-rechtse partijen vormen de regering en worden in het parlement aan een meerderheid geholpen door de Volkspartij. De deal is dat de conservatief-liberale coalitie haar beleid kan doorvoeren, in ruil voor keiharde maatregelen om immigratie tegen te gaan.

De coalitie denkt een goede deal te hebben: ze kunnen regeren en de Volkspartij de wind uit de zeilen nemen. In werkelijkheid gebruikt de Volkspartij de coalitie: de partij heeft veel invloed, de anderen zijn totaal afhankelijk. De Volkspartij claimt successen en blijft zelf juist uit de wind.

Weigert toe te treden tot de regering

Waarom die andere partijen ermee instemmen is de vraag. Waarom geven ze de Volkspartij wel invloed, maar geen verantwoordelijkheid? Het antwoord is simpel: de Volkspartij weigert toe te treden tot de regering. Heel slim. "Het is een bijzonder comfortabele positie", zegt politiek commentator Peter Mogensen van dagblad Politiken. "In de luwte heeft de partij zich kunnen ontwikkelen tot de meest professioneel geleide partij, met de beste spindoctors. Het is met afstand de meest effectieve politieke machine in Denemarken."

Jaarlijks demonstreert de Volkspartij hoe dat moet, effectief politiek bedrijven. De partij heeft een veto bij de begrotingsonderhandelingen, want zonder hun steun zou de regering vallen. Ze gebruiken dat niet om enorme verschuivingen te bedingen of bezuinigingen te eisen. Dat laten ze over aan de regering. Nee, de Volkspartij eist een paar tactische en goed verkoopbare cadeautjes die van belang zijn voor hun achterban. De bouw van een ziekenhuis in een regio met veel potentiële stemmers.

Met dank aan de Volkspartij. Of een eenmalige cheque voor 65-plussers, die dan met veel fanfare wordt uitgedeeld. Want net als de PVV is de Volkspartij op sociaal terrein juist traditioneel links. Voor het beschermen van de verzorgingsstaat: tegen verhoging van de aow naar 67 jaar, voor betere pensioenvoorzieningen. De partij is anti-islam, anti-immigratie, maar dus ook voor ouderen en gehandicapten, voor hardere straffen, tegen de EU, tegen Turkije in de EU en pro-Israël.

Strakke partijdiscipline

Een andere les uit Denemarken is de manier waarop de Volkspartij geleid wordt. Strakke partijdiscipline, geen intern gedoe en geen ruimte voor idioten. “We hebben de afgelopen jaren tientallen mensen de partij uit gegooid”, zegt Søren Espersen, vice-voorzitter van het Deense parlement namens de Volkspartij. Geen racisten, neonazi's, dorpsgekken of boze motorrijders. “Wilders mag nooit riskeren dat een enkeling zijn beweging om zeep helpt', adviseert Espersen. “Dat hebben we ook besproken toen hij hier was.”

Partijleidster Pia Kjaersgaard heeft zichzelf overigens getransformeerd: In het begin was ze soms bozig, een beetje zuur en zocht ze het conflict met andere partijen. “Ze zorgt er nu voor dat ze geen ruzie maakt met andere partijen”, zegt bestuurslid van de Deense vereniging van onderzoeksjournalisten Henrik Kaufholz.

In de luwte van de minderheidsregering heeft de Volkspartij zich in de afgelopen tien jaar getransformeerd tot een betrouwbare partner met veel invloed. De partij is electoraal gegroeid - inmiddels veertien procent van de stemmen - en een flink deel van haar beleid is 'mainstream' geworden, aldus Espersen. Het wordt bevestigd door vriend en vijand. De oppositie is buitenspel gezet. Niemand lijkt een antwoord te hebben op de Volkspartij: de boodschap wordt langzaam geaccepteerd en de partij niet meer uitgesloten. Maar de manier van (symbool)politiek bedrijven hebben de andere partijen nog niet kunnen kopiëren.

Minderheidsregering doodnormaal

In Denemarken vinden ze een minderheidsregering doodnormaal en zien ze allerlei voordelen. En als je erover nadenkt hebben ze, theoretisch gezien, niet eens ongelijk.Twee of drie partijen sluiten een akkoord op hoofdlijnen. Om aan een meerderheid te komen sluiten ze ad-hoc-overeenkomsten met oppositiepartijen. Het geeft flexibiliteit. De middenregering kan links en rechts shoppen. Dat is ook wel zo democratisch. Het staat partijen in de oppositie toe toch invloed te hebben, in plaats van zich alleen tegen de regering af te zetten. Partijen kunnen dichter bij hun programma blijven - als het ze niet bevalt doen ze niet mee - zodat ze hun achterban minder teleurstellen door ellendige compromissen in dikke regeerakkoorden.

De Denen vinden juist een meerderheidscoalitie onhandig: te gecompliceerd, te lastig om iedereen tevreden te houden, te snel onderuit door interne ruzies. En inderdaad, een minderheidscoalitie is niet zo onstabiel als het lijkt: de huidige regering in Denemarken zit er al bijna tien jaar. Hoe werkt het in de praktijk? De regering stemt alles van tevoren af met de Volkspartij. “Er gaat geen voorstel de deur uit zonder dat ze eerst met ons gebeld hebben”, zegt Espersen. “Gaan jullie dit afschieten of kunnen jullie ermee leven?” Op slechts één onderwerp bestaat een agreement to disagree tussen de regering en de Volkspartij: de EU.

De Volkspartij is tegen elke verdere overdracht van Deense bevoegdheden, maar de regering mag nu en dan een akkoord sluiten met de oppositie om toch zaken te doen in Europa. Verder mag er absoluut niet vreemdgegaan worden. “We willen niet gebruikt worden als een minnares, met wie je alleen slaapt als je er zin in hebt. We zijn misschien niet getrouwd, maar hebben wel een geregistreerd partnerschap”, aldus Espersen. Het fraaie idee dat de regering ad hoc met verschillende partijen meerderheden zou kunnen vormen gaat in de praktijk dus niet op. Onder dreiging van een crisis houdt de Volkspartij de regering in een ijzeren greep.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp