Kies een taal
In zijn laatste week als premier van Griekenland kreeg Giorgos Papandreou diverse scheldwoorden naar zijn hoofd geslingerd die niet allemaal voor herhaling vatbaar zijn. Tot de minder grove kwalificaties die hem werden toegedicht, behoren grilligheid, onbetrouwbaarheid en ideologische starheid.
Laten we eens kijken naar de motieven van deze criticasters alvorens we hun beweringen voor waar aannemen. Terwijl Papandreou in binnen- en buitenland een enorme politieke strijd te voeren had, probeerde hij namelijk onopvallend een van de hardnekkigste oorzaken van de Griekse tragedie, misdaad en corruptie, aan te pakken.
Papandreou pakte belastingontduiking aan
De toekomstige Griekse regering zal haar uiterste best moeten doen om Europa ervan te overtuigen dat zij de opgeblazen publieke sector daadwerkelijk wil saneren. Zij moet echter ook besluiten of zij een dam wil opwerpen tegen de werkelijke bedreiging voor de stabiliteit van Griekenland: het netwerk van families van oligarchen die grote delen van het Griekse bedrijfsleven, de financiële sector, de media en zelfs politici controleren.
Vanaf het moment dat Papandreou premier werd, heeft zijn regering geprobeerd steviger tegen de gebruikelijke belastingontduikers op te treden. Afgelopen vrijdag maakte hij in een toespraak tot het parlement duidelijk hoe bezorgd hij is over de dubieuze activiteiten van sommige Griekse banken. We kunnen alleen maar hopen dat de BlackRock-audit, die door de trojka is verordonneerd, voldoende diepgang heeft om aan het licht te brengen wat er zich werkelijk in de financiële wereld heeft afgespeeld.
In dezelfde toespraak onthulde Papandreou tevens opzienbare informatie over brandstofsmokkel op de Balkan, waardoor Griekenland jaarlijks ongeveer 3 miljard euro zou mislopen. Hij legde tot in details uit hoe schadelijk zulke criminele activiteiten zijn, maar de namen van de betrokkenen noemde hij niet.
Olichargen azen op de staatsbezittingen
De oligarchen reageerden op twee manieren. Ten eerste gingen ze nog meer geld naar het buitenland overhevelen. Zo is afgelopen jaar het Griekse kapitaal op de Londense vastgoedmarkt toegenomen. Ten tweede hebben zij via hun eigen hysterische media elke gelegenheid te baat genomen om Papandreou zwart te maken en zijn positie te ondermijnen. Ze zijn zich er heel goed van bewust dat hij minder volgzaam is dan alle andere exponenten van de Griekse politieke elite.
Hun doel is duidelijk: zij azen op de staatsbezittingen die de Griekse regering op basis van de verschillende reddingsplannen moet privatiseren. De binnenlandse economie bevindt zich in een vrije val en de prijzen van de aandelen van uiterst waardevolle staatsondernemingen als het elektriciteitsbedrijf en de nationale loterij zijn de laatste twee jaar gestaag gedaald. In de zomer werd een belang van 10 procent in OTE, het Griekse telecommunicatiebedrijf, aan Deutsche Telekom verkocht voor zo'n 7 euro per aandeel; de prijs lag maar liefst 75 procent lager dan drie jaar daarvoor.
De conglomeraten van oligarchen willen deze aandelen heel graag binnenhalen tegen maximaal een vijfde van hun reële waarde. Voor de overheid betekent dit een lage opbrengst maar voor de kopers een goudmijn waar ze over vijf tot tien jaar de vruchten van zullen plukken. Sommigen hebben er zelfs op gerekend dat Griekenland uit de euro stapt. Zij hopen met de miljarden euro's die zij naar het buitenland hebben doorgesluisd, de staatsbezittingen voor bodemprijzen (in drachmen) te kunnen opkopen.
Europa knijpt te vaak een oogje toe
Als de crises in Griekenland en Italië ons iets duidelijk maken, is het dat de Europese Unie wijdverbreide corruptie, criminaliteit en onbehoorlijk bestuur heeft getolereerd, niet alleen onder smekelingen uit Oost-Europa, maar ook in enkele van de belangrijke West-Europese lidstaten. Terwijl wij Europeanen de wereld de les lezen over het belang van Europese waarden – transparantie, behoorlijk bestuur en concurrentie – knijpen we maar al te vaak een oogje toe als het gaat om het monopolie van Berlusconi op de Italiaanse radio en tv, de invloed van de Camorra op de politiek van Campanië en de onverbeterlijke vriendendiensten in de Griekse economie (waarvan de Britse en Duitse regering, om er slechts twee te noemen, volledig op de hoogte zijn).
Als we willen dat de ramp die Europa te wachten staat, nog iets goeds oplevert, is het essentieel dat deze patronen van corruptie worden doorbroken. Anders zal noch Griekenland noch Italië ooit worden bevrijd van de institutionele sclerose die het mogelijk maakt dat deze praktijken welig tieren.
Laten we, voordat we voor het antwoord liefdevol naar Noord-Europa kijken, bedenken hoe Duitse bedrijven als Siemens en Ferrostaal hun Griekse gesprekspartners miljarden dollars aan steekpenningen hebben toegestopt. Deze omkoperij was bedoeld om lucratieve maar veel te dure contracten veilig te stellen. Uiteindelijk zijn deze contracten gefinancierd door fatsoenlijke Grieken die relatief weinig verdienen, maar wel hun belasting betalen, in tegenstelling tot de superrijken in het land.
De grote vraag is, nu Papandreou is afgetreden, of Griekenland het vereiste politieke talent en de vereiste politieke visie bezit om enerzijds ingrijpende hervormingen door te voeren om de verkankerde overheidsinstellingen nieuw leven in te blazen en anderzijds het plunderen van de Griekse economie door de welvarendste en machtigste burgers een halt toe te roepen. Dat is wellicht ook voor de internationale schuldeisers iets om over na te denken.
Ik vermoed dat het antwoord 'nee' luidt en dat de inspanningen van Papandreou zullen worden beschouwd als de laatste echte poging om het land te redden.
