Kies een taal
“Een recessie is een manier om de wereld kennis over de economie bij te brengen”, beweert de econoom Raj Patel. De huidige crisis heeft er tevens toe geleid dat het bijna idyllische beeld van het 'Spaanse wonder' (een welvarende periode die een dikke tien jaar duurde) omsloeg in het huidige - overdreven en onterechte - pessimisme, als gevolg van de felle reacties van de markten op de Spaanse schuld.
De Duitsers onderscheiden zich niet bepaald door hun gevoel voor humor, en dat geldt nog sterker voor de banken, maar als we de grootste bank van Duitsland, de uiterst serieuze Deutsche Bank, mogen geloven, dan stond Spanje in 2007 symbool voor 'de geslaagde variant van het kapitalisme' en 'een van de meest indrukwekkende succesverhalen van de afgelopen decennia'. Dat was, kort samengevat, het imago van het merk "Spanje" (voor zover dit concept al bestaat), een paar maanden voordat het de donkere tunnel van de crisis inging. Een recessie is een enigszins vreemde manier om de dingen weer op hun plek te zetten en brengt bovendien een ingrijpende verstoring van het evenwicht teweeg. De vergelijking is misschien niet helemaal terecht, maar er is een foto die het huidige beeld van de Spaanse economie in de internationale context goed weergeeft: daarop zit de Spaanse president Zapatero tijdens het World Economic Forum in Davos tussen de premier van Griekenland (het epicentrum van de Europese begrotingscrisis) en de president van Letland (het Europese land dat een nog diepere crisis heeft doorgemaakt).
Vanuit Spaans gezichtspunt was het de afgelopen drie jaar alsof men wakker werd geschud uit een droom, uit een vorm een navelstaren die een lange, vijftien jaar durende periode van welvaart mogelijk had gemaakt, mede dankzij enorme schulden - publiek, maar vooral privé -, een vastgoedzeepbel en een gouden tijd, die ten einde loopt. Vanuit het gezichtspunt van andere landen leidde dit tot overdrijvingen als die van de Deutsche Bank, maar dit keer in negatieve zin: “Spanje is de ernstig zieke patiënt van Europa”, debiteert Desmond Lachman van de neoconservatieve denktank American Enterprise Institute. “Hoewel we moeten toegeven dat Spanje niet zo ziek is als Griekenland", voegt hij eraan toe, alsof hij zijn venijn enigszins wil verzachten.
De problemen zijn niet de enige verklaring voor de felle aanvallen van de markten op Spanje
Het overheidstekort, de schuldenlast, de teruglopende consumptie, de werkloosheid, het uiteenspatten van de onroerendgoedzeepbel, de problemen van de banken, het verlies van vertrouwen, de concurrentie: de Spaanse economie heeft te kampen met ernstige problemen op diverse fronten. Toch zijn deze problemen niet de enige verklaring voor de felle aanvallen die Spanje op de markten te verduren kreeg. Andere landen staan er net zo slecht of nog slechter voor (zoals Ierland, ongetwijfeld, en misschien ook Italië), maar hebben niet zo veel vijandigheid over zich heen gekregen.
De oorzaak ligt nu juist in dit inzakkende imago, in het negatieve sentiment van de markt ten opzichte van Spanje en in de vertrouwenscrisis die alsmaar toeneemt en die postvat in de Spaanse versie van de crisis. “Als een Nigeriaanse taxichauffeur in Washington de euro en Griekenland ter sprake brengt en meteen over Spanje begint om te vragen of dit land de druk wel aan kan, dan betekent dit dat het slecht gaat”, merkt Angel Cabrera vanuit Washington op, die directeur is van de handelshogeschool Thunderbird in Arizona. “Het merk "Spanje" ligt onder vuur omdat de economie zich, aangestoken door de Griekse crisis, in het oog van de orkaan bevond. Het Spaanse wonder waarover men een paar jaar geleden niet uitgepraat raakte, is vervlogen. En het is goed dat er wordt opgeroepen tot realisme, want wij zijn niet zo rijk als we dachten, en wij kunnen ons, als land, bepaalde dingen die eergisteren nog aan de orde van de dag waren, niet langer permitteren. Totdat de regering, die - tot eergisteren nog - de realiteit hardnekkig bleef ontkennen, haar goedkeuring hecht aan het bezuinigingsplan. Zo is het leven", licht Cabrera toe.“Dit gezegd hebbende, is de lering die we hieruit trekken eveneens onterecht: wat wij de afgelopen jaren bereikt hebben, zal niet van de ene dag op de andere verloren gaan. De resultaten zijn er en daar moeten wij nu de vruchten van plukken”, adviseert hij.
Clichés bombarderen Spanje tot de patiënt van Europa
David Humphrey, economisch onderzoeker in Florida, wijst de clichés die Spanje tot de patiënt van Europa bombarderen en waarin sprake is van de 'Spaanse griep', resoluut van de hand. “Dat neemt niet weg dat de economie het hoofd zal moeten bieden aan een lange periode van stagnatie, die nog verergerd wordt door de begrotingscrisis en een mogelijke bankencrisis”, aldus Humphrey, tevens voormalig hoofdeconoom van de Amerikaanse Federal Reserve. Overigens brengt Humphrey zijn vakantie wel eens in Spanje door. “Het was ook niet normaal dat ieder gezin twee huizen, twee auto's en twee kinderen had.”
Om te voorkomen dat het kredietsysteem zou instorten zijn de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk overgegaan tot het nationaliseren van banken, terwijl verscheidene Europese landen hun banken een miljardeninjectie hebben gegeven; in Spanje heeft de Staat slechts bij twee instellingen ingegrepen. In Japan klimt de staatsschuld naar 200% van het BBP, terwijl deze in sommige landen van de eurozone bijna 100% bedraagt; in Spanje echter, waar de economische activiteit minder is afgenomen dan in de grotere landen, komt de staatsschuld nog niet op 60% uit. Ondanks de huidige crisis heeft de export zijn marktaandeel niet hoeven inleveren. Natuurlijk is er een flink aantal indicatoren dat aantoont dat de crisis ernstig is en dat hervormingen noodzakelijk zijn, maar... “De crisis is verkeerd aangepakt: dat kunnen we van heel Europa zeggen. Tijdens de welvarende jaren werd een mooier beeld van Spanje geschetst dan het verdiende, en nu hebben we te maken met het andere uiterste. En dat is normaal: zo gaat het nu eenmaal altijd”, merkt de econoom José Luis Alzola tot besluit op.
