Bied Roma-kinderen een kans op een uitweg

In het kader van het debat dat momenteel wordt gevoerd over de problemen bij de integratie van de Hongaarse Roma, heeft mijn hoofdredacteur mij gevraagd de 'politiek correcte' versie op te tekenen. Dat is simpel, hield ik mezelf voor: "Geen probleem. Als de racisten ermee ophielden de Roma-zigeuners van van alles en nog wat te beschuldigen, zou de kwestie opgelost zijn." Maar is dat wel zo? Natuurlijk niet. De afgelopen vijftien jaar is gebleken dat deze houding de problemen niet heeft opgelost. Sterker nog: het racistische debat in de samenleving is er alleen maar door aangewakkerd. Dat de extreem-rechtse partij Jobbik zo'n sterke opmars kon maken, is voor een groot deel te wijten aan dit gebrek aan realisme.

Roma-zigeuners die zich afzonderen van de samenleving en in getto's wonen, hoeven nog geen criminelen te zijn. Zij leven in een gemeenschap die uit clans bestaat, en hebben meer te lijden van de 'slechte families' uit hun eigen dorp (die iedereen, inclusief de Roma, bestelen) en van woekeraars (die eveneens tot de Roma behoren), dan van het feit dat ze gediscrimineerd worden. Het merendeel van deze Roma-zigeuners loopt zelfs nooit het risico gediscrimineerd te worden, simpelweg omdat er geen wegen zijn om hun gettodorp te verlaten.

Alles waarvoor betaald moet worden, ligt buiten bereik

De vraag die de Hongaarse intellectuelen verdeelt, luidt: Wie moet deze wegen uitzetten? Ik denk niet dat de in hun getto afgezonderde Roma-zigeuners daartoe zelf in staat zijn. De Roma-organisaties dienen alleen maar als spreekbuis voor de corrupte, op macht beluste leiders van de Roma-zigeuners. [Twee Roma-leiders zijn onlangs aangeklaagd wegens verduistering van overheidsgelden.] Deze getto's zijn een uitvloeisel van de hypocrisie en bieden geen enkele oplossing.

In alle ernst: is het denkbaar dat eerlijke mensen, die echter geen werk hebben, hun kinderen naar de middelbare school kunnen sturen? Wie hierin gelooft, is nog nooit bij een Roma-familie geweest. Deze families leven in een economie zonder contant geld (behalve als ze stelen). Afgezien van schenkingen en van alles wat zij ter plekke zelf kunnen maken of produceren, ligt alles waarvoor betaald moet worden (benzine, schoolspullen, inhaallessen) buiten hun bereik. De Roma-kinderen mogen dan nog zo hun best doen op de basisschool, ze snappen niet wat het hun oplevert: ze kunnen het dorp immers niet verlaten, omdat er geen geld is voor een middelbare kostschool, de trein of schoolboeken.

Van gevangenisstraf gaat geen afschrikwekkende werking uit

Het 'opvoeden' van volwassen Roma is eveneens een onmogelijke taak. De gezinnen die een eerlijk bestaan leiden binnen deze cultuur van armoede, zijn bang voor criminele groeperingen, maar ze weten ook dat ze zich in geval van problemen uitsluitend kunnen verlaten op de leden van hun eigen familie (van wie er ongetwijfeld een voor het criminele pad heeft gekozen).

Een gevangenisstraf is geen adequate manier om hen uit het criminele circuit te halen. Daarvan gaat geen afschrikkende werking uit. Wat dan wél afschrikwekkend zou zijn, daar hebben wij - blanken uit de middenklasse - geen antwoord op. Om daar achter te komen zouden wij een antropoloog en een kenner van de Roma-cultuur moeten inschakelen, en hebben wij bovenal de medewerking van de Roma-gemeenschap zelf nodig.

En tot slot: nee, de Roma zullen niet snel aan het werk gaan. Het is niet realistisch om van hen te verwachten dat ze aan werk komen. Want ook al zoeken ze ernaar, ze vinden het niet. Niet omdat ze zouden worden gediscrimineerd, maar omdat er op dit moment geen werk is op het Hongaarse platteland. Er is al geen werk voor goed opgeleide mensen, laat staan voor mensen zonder opleiding.

Een kostschool biedt een kans op een uitweg

Ook in Amerika duurde het lang voordat de zwarten hun achterstand hadden ingehaald. Dit begon met de oprichting van scholen die - met behulp van beurzen - zwarte kinderen uit arme regio's aantrokken. Michelle Obama heeft op zo'n school gezeten. In tegenstelling tot de meeste sociologen zou ik het dus geen schande vinden om Roma-kinderen op een kostschool te plaatsen. De Roma-familie die ik goed ken, is gevormd door jongeren die op een kostschool hebben gezeten en die dankbaar zijn dat zij aan de destructieve krachten van hun leefmilieu zijn ontsnapt.

Als wij kinderen van 10 tot 12 jaar NU niet helpen om te integreren, dan zorgen wij, de Hongaren van de middenklasse, er met onze nalatigheid en ons gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel voor dat er opnieuw spanningen ontstaan. Zoals wij ook de afgelopen twintig jaar hebben gedaan, doordat we liever een andere kant opkeken en ons volstrekte onvermogen verborgen achter politiek correcte uitspraken die ons tot niets verplichtten.

Debat

De Roma-kwestie verdeelt Hongaarse denkers

Sinds een jaar wordt Hongarije opgeschrikt door misdaden waarvan de slachtoffers of de daders Roma-zigeuners zijn. Het weekblad Heti Világgazdaság (HVG) heeft op zijn website een debat op gang gebrachtom oplossingen te vinden voor de "Roma-kwestie". Een van de deelnemers aan het debat is de Roma-socioloog Sándor Romano Rácz, die pleit voor een dialoog met de Roma-zigeuners, waarvoor tijd en geduld nodig is. Volgens hem vormen de Roma-zigeuners niet alleen een aparte bevolkingsgroep. Ze hebben ook een andere beschavingsvorm: ze kiezen voor een leven buiten de samenleving, binnen "de veilige beschutting van de groep". Maar in deze tijd, in Hongarije, mogen alleen muzikanten zich gelukkig prijzen dat zij deel uitmaken van deze gemeenschap – vandaar dat steeds meer Roma de neiging hebben om te beweren dat ze muzikant zijn. Romano Rácz vindt bovendien dat autonome Roma-organisaties "niet aansluiten op de Roma-mentaliteit".

De econoom János Stadler is van mening dat de vooroordelen over de Roma-zigeuners zijn ontstaan vanwege hun "ongecultiveerde" levensstijl, die hun achterstand en hun armoede in stand houdt. Hoewel ze tegenwoordig een vaste woonplaats hebben, leven ze nog altijd volgens de normen van nomadenvolkeren: "ze plunderen moestuinen leeg of duiken op school op om de lerares af te rossen". "Wij moeten samen met hen onderzoeken waarom ze zoveel wandaden begaan", schrijft Stadler: "Het volstaat niet om ze te straffen; we moeten hun mentaliteit veranderen. Zij moeten de kans aangrijpen en integreren in de samenleving. En niet langer de zondebok uithangen door steeds maar weer te beweren dat de samenleving een hekel aan hen heeft."