Kies een taal
Op zijn tiende stond Massimo Tanfoglio (57) al pistolen in te pakken in de fabriek van zijn vader. Nu is hij directeur van de wapenfabriek Fratelli Tanfoglio in het Italiaanse stadje Gardone Val Trompia. Lopend door de straten zie je overal wapenfabriekjes en uithangborden met teksten waar het woord armi, fucili, cartucce of guns in voorkomt. Gardone (12.000 inwoners) leeft dankzij een combinatie van ijzererts, hout en waterkracht uit de bergen al vijf eeuwen van de wapenindustrie. Het telt zo'n 80 bedrijven die iets met wapens te maken hebben, van kleine familiewerkplaatsen voor jachtgeweren tot de fameuze Fabbrica d'Armi Beretta.
De kleine pistolen van Tanfoglio, voornamelijk gemaakt voor sportschutters, zijn een begrip geworden bij wapenexperts. De afgelopen jaren zijn in Nederland bij misdrijven zo'n 1.500 à 2.000 Tanfoglio's aangetroffen van het type GT 28. Dit is een goedkoop alarmpistool dat door handige knutselaars in Noord-Portugal is omgebouwd tot een vuurwapen. “Gemiddeld wordt slechts 5 à 10 procent van het totaal in beslag genomen”, zegt Niels Klein, vakspecialist wapens en munitie van de Rotterdamse politie.
Hoe strenger de wet, hoe meer omgebouwde wapens
Recente dodelijke schietpartijen roepen de vraag op hoe makkelijk het is om aan pistolen te komen en waar ze vandaan komen. Opvallend in heel Europa is de opmars van tot vuurwapen omgebouwde gas- of alarmpistolen. Ze hebben voor de crimineel een groot aantal voordelen: alarmpistolen zijn goedkoop, in veel landen zonder vergunning verkrijgbaar en het ombouwen is betrekkelijk eenvoudig. Omdat ze niet geregistreerd zijn, zijn ze voor de politie moeilijk te traceren. Paradoxaal genoeg, zeggen politiemensen, versterkt de aanscherping van de wapenwet in Europese landen de snelle verspreiding van dit wapen: hoe strenger de wet, hoe eerder men uitwijkt naar wapens die niet geregistreerd hoeven te worden.
Dat criminelen zijn goedkope alarmpistool (100 euro) misbruiken, is Massimo Tanfoglio bekend. Volgens de Nederlandse politie is dat kinderspel. Een beetje handige frezer boort de geblokkeerde loop open en zet er een nieuwe loop in die geen ontsnappingsgat voor gas heeft. “Ik kreeg vragen van de Franse en Duitse politie over ons alarmpistool”, zegt Tanfoglio. Om verdere schade aan zijn goede naam te voorkomen zegt hij de GT 28 uit de productie te hebben genomen. Via de Portugese importeur van Tanfoglio gingen de alarmpistolen legaal naar Portugal. Maar daar begon de grijze schemerzone. In werkplaatsjes bij het smokkelstadje Valença do Minho, aan de grensrivier met Spanje, werden ze illegaal omgebouwd.
In 2005 rolde de Portugese politie de werkplaatsjes op en in 2006 werd de wapenwet aangescherpt. Gas- en alarmwapens zijn in Portugal inmiddels verboden. Dat geldt nog niet voor buurland Spanje. In oktober 2008 werd in Sevilla een bende opgepakt die de wapens in Portugal liet ombouwen en vervolgens terug naar Spanje smokkelde. Na enkele dodelijke incidenten roept de Spaanse politievakbond UFP nu ook daar om strengere regels voor verkoop en bezit. In de Spaanse volksmond heten de knutselwapens nog steeds 'portuguesas'.
Ombouwers bieden zich in Spanje gewoon via Internet aan
Ook in Spanje zelf worden wapens omgebouwd. Zo kwam de politie in Murcia onlangs in actie tegen een bende die in de Zuid-Spaanse regio een werkplaats bezat. Ombouwers, vertelt Alfredo Perdiguero van de Spaanse politievakbond, bieden zich in Spanje gewoon via internet aan. Zij doen het al vanaf 80 euro. Een simpele zoekopdracht via de populaire Spaanse website Milanuncios levert zo een wapentechnicus in het centraal gelegen Valladolid op, die zegt elke reparatie of aanpassing goedkoop te kunnen uitvoeren.
De Tanfoglio-route lijkt opgedroogd maar nieuwe sluipwegen dienen zich aan: zo heeft de Zweedse politie onlangs een flinke partij Turkse gaspistolen geconfisqueerd die waren omgebouwd in Kosovo. Gunrunners bieden in cafés in Pristina voor 80 euro omgebouwde gaspistolen te koop, die zo klein zijn dat ze in de palm van een hand passen.
Italië is als leverancier van goedkope alarmpistolen op zijn retour. De Italiaanse wapenhandel stagneert, de Turken zijn in opmars. Er is een nieuw wapen aangetroffen, de Ekol Tuna van Turkse makelij, die sprekend op de Tanfoglio lijkt. Hij wordt geproduceerd door de firma Ekol Voltran in Istanbul. Op de vorm zit namelijk geen patent, alleen op de techniek.
Tanfoglio verdacht van verkoop licentie aan Turkse fabrikant
De Nederlandse politie vermoedt dat Tanfoglio een licentie en mogelijk ook apparatuur heeft verkocht aan de Turken, maar dat ontkent Massimo Tanfoglio met klem. Integendeel, de Italianen kijken met argusogen naar de opbloeiende wapenhandel in Turkije. Tot nijd van de Gardonezen hebben Turken nu zelfs de wapenfabriek van de eerbiedwaardige familie Bernardelli uit Gardone overgenomen, met behoud van de prestigieuze naam.
Turkije is samen met Duitsland en Italië nu een van de drie grote wapenleveranciers in Europa. Crisis of geen crisis, 2009 was een recordjaar voor Turkse wapenhandelaren: de export steeg met 16 procent. Ekol Voltran verdient jaarlijks 2 tot 5 miljoen dollar aan de wapenhandel en leeft grotendeels van de verkoop van luchtdrukpistolen en alarmpistolen. De kleine Ekol Tuna, de trots uit de stal van Voltran, wordt verkocht in 45 landen, waaronder de Verenigde Staten en alle landen van Europa, met uitzondering van Nederland, België, Duitsland en Portugal.
“Wetgever bindt uit onmacht de strijd aan met de wapenfabrikant”
Exportmanager Mesut Cakici valt even stil als hij de foto's van de omgebouwde Tanfoglio en de Ekol Tuna ziet. Hoe verklaart de Turk de sprekende gelijkenis van zijn pistool met het product van de Italianen? De Ekol Tuna is een perfecte kopie, geeft de manager zonder blikken of blozen toe. “Iedereen weet dat wij een kopie verkopen. Dat is wat de klanten willen”. De Beretta, de Browning, alle beroemde pistoolmodellen zijn in de fabrieken van concurrenten geïmiteerd. Na 25 jaar vervalt het patent en dan mag je doen wat je wil. Weet Cakici ook dat zijn Ekol Tuna in Nederland wordt aangetroffen, omgebouwd tot moordwapen voor criminelen? “Ik zou liegen als ik zeg dat ik nog nooit gehoord heb van dat soort praktijken”.
In Europa moet elk geproduceerd of geïmporteerd wapen getest en goedgekeurd worden door een proefbank van de staat. Turkije heeft geen proefbank; het enige wat Cakici hoeft te doen is tweemaal in de maand de serienummers van zijn pistolen doorgeven aan de Turkse politie. “Ja, de Turken hebben makkelijk praten”, zegt directeur Massimo Tanfoglio. “De Europese Unie legt ons steeds meer regels op. Alle vergunningen worden gecontroleerd door de politie en elk geweer verlaat het land nu met zijn eigen identity card. Maar criminelen hebben daar lak aan. Kijk naar Groot-Brittannië: sinds 1998 is de verkoop van handwapens daar helemaal verboden maar de criminaliteit is sindsdien alleen maar gestegen!”
“De wetgever bindt uit onmacht de strijd aan met de zichtbare wapenfabrikant”, klaagt Tanfoglio. En zo is de historische cirkel rond: Venetiës strijd tegen de Turken bracht de wapenindustrie van Gardone 500 jaar geleden tot bloei. Nu worden de Gardonezen door de Turken met hun eigen wapens verslagen.
Ingekort artikel geschreven door Laura Starink en Toon Beemsterboer m.m.v. Bram Vermeulen in Istanbul en Merijn de Waal in Madrid.
Het volledige artikel verscheen op 30 oktober 2010 in NRC Handelsblad.
